Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

2.5-rasm. Tishli tirmalarning tuzilishi:
a - kvadrat (A), dumalok (B), to’rtburchak (V) kesimli va panjali (G) tishlar; D – to’rsimon tirma tishlari; b – tishli tirmaning umumiy ko’rinishi: 1va 2 – rama plankalari, 3-tish; v – tishning o’rnatish sxemasi;
Tirmalashga qo’yiladigan agrotexnik talablar: ishlov berish chuqurligi, 4-6 sm; yumshatilgan qatlamdagi tuproqning uvalanish sifati: o’lchami 25 mm dan kichik fraktsiyalar miqdori, kamida 80%; o’lchami 50 mm dan katta fraktsiyalar miqdori, ko’pi bilan 5%; unib chiqayotgan begona o’tlarning yo’qotilish darajasi, kamida 95%; tishlar qoldirgan izlarning chuqurligi, ko’pi bilan 5 sm tashkil etishi kerak.
Kultivatorlar. Tuproqning yuqori qatlamini 12 sm.gacha va undan chuqurroq yumshatish (25 sm.gacha), begona o’tlarni yo’qotish, tuproqqa mineral o’g’itlarni solish, sug’orish uchun kesilgan egatlarni yumshatish, ularni qayta tiklash uchun ishlatiladi.
Ishlatilishi bo’yicha kultivatorlar tuproqni yalpi va qator orasiga ishlov berish turlariga bo’linadi.


2.3-jadval
Tuproqqa qo’shimcha ishlov berish mashina va mexanizmlarning texnik tafsiflari

№	Mashinaning nomi	Mintaqa *	Rusumi	Bir soatlik ish unumi	Qamrash kengligi, m	Ishchi qismining turi	Xarakat tezligi, km/soat		Agregatlanishi		Massasi, kg
									traktor rusumi	Ulanish usuli
							ishchi	trans-port
1	Urug’ ko’chatlar ora-siga ishlov berish uchun tirmalar (qiyaligi )	3,4	3BZS-1,0	1,5 ga	3	tishli	7	12	VT-100	tirkama	200
			3BZT-1,0	1,5 ga	3	tishli	7	12	VT-100	tirkama	250
			BDN-3	1,3 ga	3,0	diskli	5,7	10	TTZ-80.10	osma	250
2	Ixotalangan daraxt-lar orasiga ishlov beruvchi kultivator-lari (qiyaligi )		KLV-1,7	4,6 km	1,7	Panjali yumshatgich	4,2	11	TTZ-80.10	osma	508
			KUN-4	5-8 km	3-4	Aylanma yumshatgich	6-8	30	TTZ-80.10	osma	1420
3	Terrasiyaga ishlov berish kultivatori	2	KRT-3	3-5 km	1,5-3	Panjali yumshatgich	6	11	VT-100	osma	950
4	Qiyaliklar uchun diskli kultivator	2	KDS-1,8	2 km	2	diskli yumshatgich	5	10	TTZ-80.10	osma	980
5	O’rmon kultivatori	2	KRL-1A	7-14 km	1,0	Rotatsiyali yumshatgich	8	11	TTZ-80.10	0sma	880
6	Qumlar uchun kultivator	4	KLP-2,5	4,8 km	2	Rotatsiyali diskli	8	11	VT-100	0sma	700

*) 1-tog’li; 2-tog’ oldi; 3-sug’oriladigan tekislik; 4-cho’l mintaqalari



4. Ish bo’yicha hisobotda: Ishning maqsadi, kerakli jihozlar, talaba yashab turgan hududdagi (mintaqa) o’rmon xo’jaligi uchun mos bo’lgan tuproqqa qo’shimcha ishlov berish mashinalarining vazifasi, turlari (2.3- jadval), agrotexnik talablar hamda KUN-4 o’rmon kultivatorini tuzilishi (2.8-rasm) va ishlash jarayonini yozish.


4. Ish bo’yicha hisobotda: Ishning maqsadi, kerakli jihozlar, yer haydash texnologiyasi va agrotexnik talablar, plug va uning asosiy ishchi qismlarini vazifasi, tuzilishi (2.4-rasm) va ish jarayoni ko’rsatiladi.
Nazorat savollari:

1. 
   Pluglar vazifasiga ko’ra qanday turlarga bo’linadi?
   
2. 
   Pluglar traktorga agregatlanishiga ko’ra qanday turlarga bo’linadi?
   
3. 
   Osma plugni xaydash chuqurligi qanday o’rnatiladi?
   
4. 
   Plugning bo’ylama va ko’ngdalang notekisligi qanday rostlanadi?
   
5. 
   Nima maqsadda ekishdan oldin yerlarni tirmalash ishlari bajariladi? Unda tuproqning qaysi fizik xossasi o’zgaradi?
   
6. 
   Qanday holatda tuproqni molalash talab etiladi? Bunda tuproqning qaysi fizik xossasi o’zgaradi?
   
7. 
   Qanday dalalarni yoppasiga kulьtivatsiya qilinadi?
   
8. 
   Dalalarni tekislash sug’oriladigan dehqonchilik madaniyatini oshirishini tushuntirib bering.
   

9.Lazerli yer tekislagichning boshqa tekislagichlarga nisbatan eng afzal tomonini izohlang


6 – Amaliy ish
Mavzu: O’g’itlash mashinalarining turlari vazifasi,tuzilishi va texnologik ish jarayonlari.

1. 
   Ishning maqsadi: Tuproqqa mineral o’g’itlarni solish usullari va agrotexnik talablar, o’g’it sochgichlarning tuzilishi va ularni ishga tayyorlash bo’yicha ko’nikmalar berish.
   
2. 
   Kerakli jihozlar: NRU-0,5 yoki1-RMG-4Amineral o’g’it sochgich, ko’rgazmali qurollar, o’quv filmlari.
   
3. 
   Ishni tashkil etish tartibi:
   

Ekinlar hosildorligini oshirish maqsadida tuproqqa turli xil o’g’itlar solinadi. Yerga solingan o’g’itlar samarasini oshirish uchun belgilangan muddatlarda – ya’ni kuzgi shudgorlashdan oldin yoppasiga o’g’itlar solish - asosiy o’g’itlash, bevosita ekishdan oldin o’g’it solish –ekish oldidan o’g’itlash va o’simliklar qator orasiga o’g’it solish – parvarishlash davrida oziqlantirishusullari qo’llaniladi.
Qotib qolgan o’g’itlar tuproqqa solish oldidan maydalanadi va elanadi. Maydalangan zarralarning o’lchami 5 mm dan, o’lchami 1 mm dan kam zarrachalarning miqdori 6% dan oshmasligi kerak.
Agrotexnik talablar: sepilgan o’g’itning belgilangan me’yordan farqi, ko’pi bilan 5%; agregat harakat yo’nalishi va qamrash kengligi bo’yicha o’g’it sepilishining notekisligi, ko’pi bilan 25%; yonma-yon o’tishlardagi bir-birini qoplash ( agregat ish qarovi bo’yicha ), ko’pi bilan 5%; mashina ish jarayonida kuzovdagi o’g’it miqdorining kamayishi natijasida yuz beradigan o’g’it sepish notekisligi, ko’pi bilan 10% oshmasligi kerak.
NRU-0,5 rusumli o’g’it sochgichning umumiy tuzilishi va texnologich ish jarayoni 2.1-rasmda ko’rsatilgan.