Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

7.2. Kultivatorning tuzilishiva ish jarayoni
G’o’za, makkajo’xori, kartoshka, sabzavot va boshqa texnik ekinlar qator oralariga ishlov berishda asosan chopiq traktorlarigao’rnatilgan holda ishlatiladigan KRT-4 va KXU-4 rusumli paxtachilik kulьtivatorlari qo’llaniladi.
Kultivatorlar o’simlik qator orasiga ishlov berishda kutilgan samara keltirishi uchun 7 turdagi ishchi qismlar (8.1-rasm) bilan to’liq jixozlangan bo’lishi zarur.

7.1-rasm. Kulьtivatorning ishchi qismlari va ularni ishlov berish chuqurligi:
1-lappak (disk); 2-yulduzcha; 3-pichoq; 4-chuqur yumshatgich; 5-panja-yumshatgich; 6-o’g’it solgich; 7-egat olgich
Bajaradigan ishlov berish usuliga qarab kultivatorga ekinlar qatorlari orasi 60-70 sm bo’lganda, har qatorga ko’pi bilan 7 ta, jami 28 ta, 90 sm bo’lganda har qatorga 9 ta, jami 36 tagacha ishchi qismlar o’rnatiladi.
Begona o’tlarni yo’qotish va himoya yo’lagini yumshatib ketish (odatda 1- va 2-chopiq) uchun kulьtivatorlarga qatqaloq yumshatgich-yulduzchalar va pichoqlar bilan birgalikda chuqur yumshatkich yoki o’qyoysimon panjalar o’rnatiladi.Tuprog’i zichlashib ketgan dalalarda pichoqlar orqasidan qo’shimcha ravishda yumshatkich panjalar o’rnatilsa maqsadga muvofiq bo’ladi.
Kulьtivatorningbirinchi yurishi odatda past tezlikda amalga oshiriladi va ishchi qismlarning ishi kuzatib boriladi. Egat oxirida ish organlar transport holatiga ko’tariladi.
Traktorning bir g’ildiragi tormozlanib, shunday buriladiki, bunda chetki ishchi qismlar ishlov berib kelingan yondosh qator oralig’iga tushishi kerak.Ekinlarni sug’orish uchun 90 sm kenglikdagi qatorlar orasidagi chuqurligi 20-25 sm, 60 sm kenglik uchun 14-18 sm bo’lgan jo’yak ariqchalari olinadi.
Asosiy agrotexnik talablar: ishlov berish chuqurligi, 12-16 sm; yumshatilgan qatlamdagi tuproqning uvalanish sifati: o’lchami 50 mm dan kichik fraktsiyalar miqdori, kamida 70%; o’lchami 100 mm dan katta fraktsiyalar bo’lmasligi; begona o’tlarning yo’qotilish darajasi, kamida 95%; dala yuzasida hosil bo’ladigan noteskisliklar balandligi, ko’pi bilan 5 sm ni tashkil etishi kerak.
Meva qatorlari orasiga ishlov berishda yoppasiga ishlov berish kultivatoridan (8.2-rasm) foydalaniladi. Uning hamma qismlari rama 1 ga o’rnatilgan bo’lib, u ikkita tayanch g’ildiraklarga 8 tayanib turadi.