Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

SHamol va suv eroziyasiga uchraydigan maydonlarda tuproqni ag’darmasdan ishlash usuli qo’llaniladi. Bunda ag’dargichi bo’lmagan maxsus pluglar va yassi chuqur yumshatgichlardan foydalaniladi.
Er haydash usullarini tanlashda tuproqning fizik-mexaniq xossalari, joylarning tuproq – iqlim sharoitini va shudgorlash muddatlarini (6.1-rasm) e’tiborga olish muhim hisoblanadi.
Bu agrotexnik tadbir tuproqningnamligi16-18% atrofida bo’lganda bajarilishi kerak, bunda tuproq yaxshi uvalanadi, mashinaning ishchi qismlariga yopishmaydi va uning qarshiligi eng kam bo’ladi. Natijada, yoqilg’i va materiallar sarfi kamayib, agregatning ish unumi ortadi. Agar tuproq nami yetarli bo’lmasa, albatda dalaga suv berish va tuproq yetilgandan so’ng unga ishlov o’tkazish kerak.

a) v)

4.1-rasm. Yerni shudgorlash muddatlari (a) va chuqurligining (v)
paxta hosiliga ta’siri (tsg’ga)


Er haydash ishlariga qo’yiladigan agrotexnik talablar:

• 
  haydov chuqurligining belgilanganidan chetlanishi, ±2 sm, ko’pi bilan
  
• 
  o’simlik qoldiqlarining ko’milish chuqurligi, 20sm, kamida: ikki yarusli pluglar uchun umumiy ishlar pluglari uchun 10
  
• 
  shudgorda o’lchami 50 mm dan kichik fraktsiyalar miqdori, 75%, kamida
  
• 
  shudgor yuzasidagi notekislarning o’rtacha balandligi,5 sm, ko’pi bilan
  

4.2. Tuproqqa asosiy ishlov berish mashinalarining tuzilishi va ish jarayoni
Er haydash ishlari pluglar yordamida amalga oshiriladi.
Pluglar vazifasiga qarab:umumiy (oddiy, chimqirqarli, chuqurlatgichli, yarusli) va maxsus (botqoq, toshli, yangi ochilgan, erroziyaga uchraydigan yyerlarni haydashda ishlatiladigan);
traktorga biriktirilishiga qarab:osma, tirkama va yarim osma;
korpuslar soniga qarab:1,2, 3 va hakozo korpusli turlarga bo’linadi.
Pluglar (6.2-rasm) quyidagi asosiy qismlardan: chimqirqar 2, diskli pichoq 3 va asosiy korpus 4dan iborat bo’lib, ular plugning ramasi 1 ga mahkamlangan.
Plugning texnologik ish jarayoni quyidagicha amalga oshiriladi. Plug oldinga harakatlanganda pichoq 3 tuproqni vertikal tekislikda kesib, uni sifatli qilib ag’darilishini ta’minlaydi. CHimqirqar tuproqning 8...12 sm qalinlikda va asosiy korpusning kengligining 2g’3 qismiga teng kenglikda kesadi va uni oldingi korpus hosil qilgan egatning tubiga tashlab ketadi. Asosiy korpus tuproq qatlamini kesadi, yuqoriga ko’taradi, maydalaydi va uni ag’darib, oldingi korpus ag’dargan qatlamga qiya holatda o’rnatib ketadi.