Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

Agrotexnik talablar. Donning tozalanish darajasini ko’rsatuvchi asosiy ko’rsatgichlar: don maxsulotining tozaligi 90-95%, donning unib chiqish qobiliyati 85-90% ; absolyut yoki solishtirma og’irligi; o’lchamlarining bir xilligini ta’minlanishi kerak.
Bugungi kunda donni dastlabki tozalash ishlarida asosan OS-4,5 rusumli don tozalash mashinasidan (3.9-rasm) foydalaniladi.
Mashina rostlash tortkisi 1, tutqi 2, bunker 3, me’yorlagich 4, ta’minlagich jo’va 5, ikkita vertikal kanal 6, so’rish va bo’shatish kamerasi 7 va 8, ventilyator 9, quvur 10, klapan 11, jalyuzalar 12, tsiklon 13, klapan tortqisi 14, kopqoq 15 va chiqish tuynugi 16, har xil o’lchamdagi B_ь B₂, V va G galvirlar hamda triyerlar 17, 18 va 19 dan iborat.
Mashinada don tozalash jarayoni quyidagicha amalga oshiriladi. Yuklash transporteri donni kabul qilish kamerasiga 3 uzatadi. So’ngra donni ta’minlagich jo’va 5 yengil aralashmalar va puch donlardan tozalash uchun havo tozalagichli qismga uzatib beradi. Bu qismda inertsion chang ajratkich bilan asosiy massadan yengil aralashmalar va chang ajratiladi. Havo okimi bilan ishlov berilgan don g’alvirga kelib tushadi va teng ikki qismga ajraladi. g’alvirdan yirik qo’shilmalar o’tadi. g’alvirdan donlar yirik yumaloq ko’zli oraliq g’alvir V ga, undan esa yumaloq ko’zli G g’alvirga kelib tushadi. Donlar G g’alvirdan o’tib B₂ g’alvirda elangan donlar bilan qo’shilib triyerlarga yo’naltiriladi.

10.1-rasm. OS-4,5 don tozalashmashinasi
(belgilar matnda ko’rsatilgan)
Mashinaga donni kerakli mikdorda uzatish klapan 4 ni dasta 1 orqali burish bilan amalga oshiriladi. Havo kanalidagi oqim tezligi esa drossel klapani 11 bilan rostlanadi. Agar chiqitga asosiy ekin doni chiqib keta boshlasa, havo oqimi tezligi pasaytiriladi. G’alvirli tozalash mexanizmi to’rtta elakdan iborat. Mashina yana ikkita trier bilan ham jihozlangan.
6. Ish bo’yicha hisobotda: ishning maqsadi, donni tozalash usullari va agrotexnik talablar, OS-4,5 don tozalagich mashinasini tuzilish (3.9-rasm) va ishlash jarayoni ko’rsatilishi kerak.