Тошкент давлат аграр университети

Тармоқли графигидан энг узоқ (критик) йўлни аниқлаш (9 - расм).
Энг узоқ, яъни критик йўл тўғрисидаги тушунча – тармоқли режалаштириш 
тизимидаги асосий тушунчалардан ҳисобланади. Тармоқли графикдаги ҳар 
қандай узвий кетма-кетликда бажариладиган ишга ва боғланишларга йўл 
дейилади. Улар: тўлиқ йўл – бу графикдаги бошланғичдан то якуний 
ҳодисагача бўлган йўлни ташкил қилади ва критик йўл – бу энг узоқ 
давомийликда бажариладиган йўл. Критик йўлда ѐтувчи барча ишлар 
потенциал “тор жойлар” га тегишли бўлиб, айнан улар қўйилган мақсадга етиш 
муддатини аниқлайди. 
Умумий ҳолатда йўл узоқлилигини уни ташкил этувчи иш таркиблари 
узоқлилигининг йиғиндиси сифатида топилади. 
Критик нуқтани топиш учун умумий йўллар сонини аниқлаймиз. Ушбу 
мақсад учун ҳар бир ҳодисадан кейинги давом этадиган ишлар сонини 
аниқлаймиз. Шундай қилиб 1- (9-расм) ҳодиса сўнгидан учта иш, 2-ҳодиса 
сўнгидан яна учта иш, 3-ҳодиса сўнгидан иккита иш, 4-ҳодиса сўнгидан яна 
икки иш ва ҳ.к. давом этади. 
Бизнинг ҳолат учун қуйидагича белгилашларни қабул қиламиз:
1-ҳодисадан сўнг учта иш давом этади ва биз уларнинг сонини a ҳарфи билан 
белгилаймиз, 2 - ҳодисадан кейингисини – b ҳарфи билан, 3-ҳодисадан 
кейингисини – c ҳарфи билан, 4-ҳодисадан кейингисини – d ҳарфи билан,
5-ҳодисадан кейингисини – e ҳарфи билан, 6-ҳодисадан кейингисини – f ҳарфи 
билан белгилаб оламиз. 

---

296 
У ҳолда 1-2 бошланғич векторига эга бўлган йўллар сони қуйидагига 
тенг: 
)
1
(
)
1
(
c
f
f
e
b
, 
1-3 вектори учун:
)
1
(
)
1
(
f
e
c
f
, 
1-6 векторидан 1-йўл ўтади. Демак, барча йўллар сони қуйидагича 
аниқланади:
.
2
)
1
(
2
)
1
(
)
1
(
c
f
f
e
b
Ҳарфлар ўрнига тегишли сон қийматлари қўйилгандан сўнг: 
.
22
2
4
16
2
2
2
4
4
2
)
1
2
(
2
2
)
1
2
3
(
)
1
3
(
Ҳар бир йўлни таҳлил қилиш учун 3-жадвалдан фойдаланишни тавсия 
этамиз. 
Графикдаги саккизинчи йўл энг критик (узоқ) йўл ҳисобланади (узоқлик 
даражаси 28,0 ҳафтага тенг) яъни: 
4,0+1,8+12,0+2,2+4,0+2,5+1,5=28,0 ҳафта (3-жадвалга қаралсин). 
Энг яқин йўл 4,3 ҳафтага тенг: яъни: 3,0+1,0+0,3=4,3 ҳафта. 
1-ҳодиса пневматик мосламанинг принципиал схемасини ишлаб чиқиш; 
6-ҳодиса: мосламага техник хизмат кўрсатиш тегишли инструкциясини ишлаб 
чиқиш ва конструкцияни тасдиқлаш, 13-ҳодиса: инструкцияни машинада 
босиш ва уни ишчига топшириш; 15-ҳодиса: мосламани ўрнатиш ва ишлатиш. 
Критик йўл аниқлангандан кейин берилган топшириқни амалга ошириш 
мумкин ѐки мумкин бўлмаслиги аниқлаб олинади. Агар критик йўл вақти 
директив муддатдан кўп бўлса, у ҳолда янги резервларни ишга солишга 
киришилади ва бунда имконият критик йўлда ѐтмайдиган ишлар таркибидан 
қидирилиши лозим. 
Бунда бир қанча вариантларни кўришга тўғри келади, улардан 
фойдаланиш натижасида бирламчи критик йўл энди критик йўл сифатида 
қаралиб ўтирилмайди. Навбатдаги критик йўллар бошқа ишлардан таркиб 
топган иккинчи, учинчи ва ҳ.к. критик йўллар ҳосил бўлиши мумкин. Шу 
тарзда режани оптимизациялаш амалга оширилади ва бу ўз навбатида дастурли 
бошқариш тизими (ДБТ) нинг муҳим томонларидан бири ҳисобланади, бундан 
кўринишича, 
ишлаб 
чиқаришни 
режалаштирибгина 
қолмасдан 
уни 
режалаштириш ҳам мумкинлигидан далолат беради. 
Муваффақиятлилик – эҳтимоллиги даражасини аниқлаш учун 
тақсимотнинг нормал функцияси аргументини топиш кифоядир: 
кр
к
кр
к
д
t
t
t
Z
2
, 
(7) 
бу ерда t
д
– директив вақт; 
t
к кр
– критик вақт; 
∑ σ
2
кр
– критик йўлдаги баъзи ишлар бўйича дисперсия йиғиндиси
([1], 57 жадвалга қаралсин). 

---

297 
3-жадвал