Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

5. Quritish-tozalash tsexining o’txonasi 
Quritish – tozalash tsexlari odatda o’txona bo’limi bilan birga quriladi. Bunday 
o’txonalarda quritish agentini hosil qilish uchun suyuq yonilg’i yoki tabiiy gaz yoqiladi. 
Suyuq yonilg’i ishlatish uchun ko’pincha STAM-K-2 markadagi o’txona (6-rasm) 
ishlatiladi. O’txona yoqish kamerasi 
1
, olov kamerasi 
2 
va aralashtirish kamerasi 
3 
dan 
iborat. 
6-rasm. STAM-K-2 markali o’txona sxemasi 
 
Yonilg’i (kerosin) yoqish kamerasiga F-1 markali forsunka 
4 
bilan purkaladi. 
Kerosin forsunkaga G-11-11 shesternyali nasos bilan bosim ostida beriladi. Purkalayotgan 
yonilg’i AVD markali yuqori bosimli ventilyator berayotgan boshlang’ich havo bilan 
to’zitiladi. Havoning ikkinchi qismi truba 
6 
orqali VVD-8u ventilyatoridan beriladi. 
O’txona gazini toza havo bilan aralashtirish natijasida hosil bo’ladigan quritish agenti 
sushilka barabaniga D-12 markali ventilyator 
7 
bilan kiritiladi. 
AVD ventilyatori rotori 5500 min
-1
chastota bilan aylanganda 1200 m
3
/soat havo 
berib, uning bosimi 9810 Pa bo’ladi. VVD-8u ventilyator rotori 1600
-1
chastota bilan 
aylanganda 3000 m
3
/soat havo berib, bosimi 4120 Pa bo’ladi. D-12 ventilyatori rotori 970 
min
-1
chastota bilan aylanganda 55000 m
3
/soat havoni 2160 Pa bosim bilan beradi. 
G-11-11 nasos 8 l/min kerosin berish uchun quvvati 1 kVt li elektromotor bilan 
aylantiriladi. Yonish protsessida alanga rangi somon rangida sariq bo’lsa, normal 

---

hisoblanadi. Yonish vaqtida havo yetishmasa, alanga rangi qizg’ish, havo ortiqcha bo’lsa, 
och sariq bo’ladi. 
Quritish agentining temperaturasi uni barabanga yuboradigan ventilyator to’sqichini 
burab tashqaridan beriladigan havoning miqdorini o’zgartirib rostlanadi. Bu agregat 
nazorat-o’lchash asboblari va avtomatik moslamalar bilan jihozlangan bo’lib, uni xavfsiz 
ishlashini ta’minlaydi. O’txona ishlaganda yoqilg’ining to’liq yonishiga e’tibor berish 
kerak. O’txonada tutun va yonish kamerasining oxirida alanga ichida qizil yo’llarning 
paydo bo’lishi yonilg’ining chala yonayotganligini. bildiradi. Bu hodisa o’txonaga 
purkalayotgan yonilg’ining yoki normal aralashma hosil qilish uchun berilayotgan 
havoning yetishmasligi natijasida sodir bo’ladi. Sushilka ichida quritish agentiga tutun 
aralashsa, paxta ifloslanadi va tola sifati pasayadi. 
STAM – K – 2 o’txonasining texnik xarakteristikasi 
Quritish agenti bo’yicha ish unumi, m
3
/soat.............................................. 55000 
Issiqlik bo’yicha ish unumi, kkal/soat....................................................... 2000000 
Quritish agentining harorati, °C…………………………………………. 300 
O’txonada siyraklik, Pa.............................................................................. 20...30 
Dizelь yonilg’isi sarfi, kg/soat................................................................... 200 
Forsunka oldida havo bosimi, Pa............................................................... 7850 
O’txona FIK…………………………………………………………….. 96,5 
Yonilg’ini yoqishda havo yetarli miqdorda berilishi kerak, 1 kg yonilg’ini yoqish 
uchun kerak bo’ladigan havoning nazariy miqdori quyidagicha topiladi, m
3
/kg: 
bunda: 
— yonilg’ining’ issiqlik berish qobiliyati kkal/(kg/°C). 
Amalda yoqilg’ining to’liq yonishi uchun havoni ko’proq berish kerak bo’lib, bunda 
havo miqdori quyidagi formula bilan hisoblab topiladi: 
bunda: 
a
—havoning ortiqlik koeffitsienta; chigitli paxta quritish uchui 
a=
1,4...1,5 
O’txona foydali ish koeffitsienta (FIK) yo’qotilgan issiqliklar yig’indisidan topiladi: 
bunda: 
—
yonishning kimyoviy to’liqsizligi; 
—yonishning mexanik 
to’liqsizligi; 
—issiqlikning tashqariga nurlanish bilan yo’qolishi. 
Foydali ish koeffitsienta amalda η = 0,68…0,76 bo’ladi. 
O’txona bilan quritish barabanining ayrim qismlarida kerakli temperaturani saqlash 
uchun quyidagi o’lchash asboblari ishlatiladi: 150° dan 325°C gacha bo’lgan 
temperaturalarni o’lchash uchun simobli termometrlar; o’txona ichidagi yuqori 
temperaturalarni o’lchash uchun termoparalar; havoning tezligini o’lchash uchun turli 
anemometrlar; havoning bosimini o’lchash uchun tyagomer (havo so’rish kuchini o’lchash 
asbobi) bilan pnevmatik trubkalar; havoning nisbiy namligini aniqlash uchun 
psixrometrlar; chigitli paxtaning namligini aniqlash uchun termovlagomerlar.