Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

O’zbekistonda 
ishlab chiqarilgan
” so’zlari ko’rsatilgan yorliq yopishtiriladi. 
Tuksizlantirilgan chigit uchun yorliqda qo’shimcha ravishda tuksizlantirish usuli 
ko’rsatiladi. Dorilangan chiqit qoplariga GOST 19433 bo’yicha “Zaharli modda bilan 
dorilangan” so’zlari yoziladi. 
Urug’lik chigit tayyorlash jarayonidagi texnologik rejimlari shunday tanlash 
kerakki, bunda tozalash va saralash mashinalaridan chiqayotgan tukli fraktsiyalarni
chiqishining umumiy miqdorini dastlabki chigitning unuvchanligi 95% dan 100% gacha 
bo’lgan hollarda 5% gacha, unuvchanligi 90% dan 94% gacha bo’lgan hollarda 10% gacha 
miqdorda bo’lsin. Tuksizlantirilgan texnik chigitning chiqish miqdori esa 5% ga teng qilib 
qabul qilish tavsiya etiladi.
Tuksizlantirilgan va kam tukli chigitlarni joylash va markalash, qabul qilish, 
saqlash, jo’natish va sifat ko’rsatkichlarini nazorat qilish uslublari O’zDst 663:2007 
bo’yicha aniqlanadi. 
Urug’lik chigitlar to’dalarda alohida – alohida qilib yog’och tagliklar ustida
taxlanib saqlanadi.
Taxlangan shtabellarning metrdagi o’lchamlari quyidagilardan oshmasligi kerak. 
Urug’li chigit turi 
Uzunligi 
Eni 
Balandligi 
Tukli chigitlar uchun 
20
15
3 
Tuksizlantirilgan chigitlar uchun 
18
12 
3 
Kam tukli chigitlar uchun
18
12 
3 
SHtabellar orasidagi masofa xamda shtabellar va xona devorlari orasidagi masofa 
1,0 m dan kam bo’lmasligi kerak. 
Ekishga tayyorlangan urug’lik chigitlar ularning sifat ko’rsatkichlari buzilishining 
oldini olish maqsadida shtabellarga taxlangan urug’lik chigit partiyalari ekishga yoki 
chigit tarqatish shaxobchalariga yo’naltirilguniga qadar o’rnidan qo’zg’atilishi maqsadga 
muvafiq emas. 
Izoh: Bu talab urug’lik chigitlarning mexanik shikastlanish darajasining ortib 
ketishi, qop va qoplardagi yorliqlarning yirtilishi, chigitlarning yerga sochilishi, atrof 
muhitga zaharli moddalarning tarqalishi, hamda nav va avlodlarning bir – biriga 
aralashib ketishining oldini olishga qaratilgan. 
Saqlanayotgan urug’lik chigitlarning sifati “O’zdavurug’nazoratmarkaz”ning 
joylardagi paxta urug’chilik laboratoriyasida har ikki oyda tekshirilishi kerak. Namuna 
olish usuli O’zDst 1080:2005, tahlillarni o’tkazish esa GOST 21820.2 – 76 va GOST 
21820.4 – 76 bo’yicha olib boriladi. 
“O’zdavurug’nazoratmarkaz” urug’lik chigitni qayta ishlovchi korxona 
buyurtmasiga asosan urug’lik chigit partiyalariga muvoqiyalik sertifikati beradi.
Sertifikatni amal qilish muddati 2 oy. Muddat o’tgandan so’ng chigitning sifati qayta 
laboratoriya tahlillaridan o’tkaziladi. 
Takroriy tekshiruvda chigit sifati o’zgarmagan bo’lsa, sertifikatning amal qilish 
muddati yana 2 oyga cho’ziladi. Agar urug’lik chigit partiyalari laboratoriya tahlillaridan 

---

o’tkazilganda sifat ko’rsatkichi o’zgarsa, qayta muvofiqlik sertifikat olish uchun murojaat 
qilinadi. 
Korxonalardan sertifikatlanmagan urug’lik chigitlarni iste’molchiga sotish yoki 
berib yuborish taqiqlanadi. 
Urug’lik chigitlar to’dalar bo’yicha qabul qilinadi. Agar iflosligi (mineral va organik 
aralashmalarning massaviy ulushi), yoki mexanik shikastlanganligi, yoki tukliligi, yoki 
namligi (namlikning massaviy ulushi), yoki unuvchanligi belgilangan me’yorlarga mos 
kelmasa chigit O’zDst 596 “Texnik chigit. Texnikaviy shartlar” bo’yicha qabul qilinadi. 
Ya’ni urug’lik chigit texnik chigit maqomiga o’tkaziladi. 
Urug’lik chigit to’dasi namlikning massaviy ulushi hamda mineral va organik
aralashmalarning hisobiy massaviy ulushiga keltirib chiqarilgan konditsion massa 
bo’yicha qabul qilinadi.
CHigitning konditsion massasi (Mk) quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi: 
bunda: 
-chigitning konditsion massasi, kg; 
-chigitning haqiqiy massasi, %; 
-chigitning haqiqiy namligi, %; 
-chigitning haqiqiy iflosligi, %; 
- 
chigitning hisobiy namligi, %; 
- chigitning hisobiy iflosligi,%. 
Dorilangan urug’lik chigit qoplari quruq va yaxshi shamollatib turiladigan yopiq 
omborlarda yoki bostirmalarda saqlanadi va qoplar to’dalarda alohida-alohida yog’och 
tagliklar ustida taxlanib saqlanadi. Har bir urug’lik chigit to’dasiga pasport osilgan bo’lib, 
unda mahsulotning nomi, to’da tartib raqami, selektsion navi, avlodi, unuvchanligi, dala 
guruhi, to’daning haqiqiy va konditsion massasi, hosil yili ko’rsatilgan bo’ladi va kim 
mas’ulligi yozib qo’yiladi. 
Urug’lik chigit saqlanayotgan ombor yoki bostirmalarda agregatlarni saqlash ruxsat 
etilmaydi.