6 – ma’ruza: Urug’larni sifatini nazorat qilishni o’ziga xos xususiyatlari
Reja:
1.Urug’lik paxta xom ashyosini g’aramlarda saqlash tartibi
2.Urug’lik chigitga qo’yilgan asosiy standart talablari
3.Urug’lik chigitning sifat ko’rsatkichlari
1.Urug’lik paxta xom ashyosini g’aramlarda saqlash tartibi
“Urug’chilik to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonunining 25-moddasi va
O’z DSt 642:2013 Urug’lik paxta. Texnikaviy shartlar davlat standartida kelgusi yil hosili
uchun jamg’arilgan urug’lik paxta xom ashyosini g’aramlarda
saqlash tartibi belgilab
berilgan.
Bunga ko’ra, fermer xo’jaliklaridan qabul qilib olingan urug’lik paxta 250…300
tonnadan qilib selektsion navi, avlodi, nav tozaligi, dala guruhi, sanoat navi, kelib chiqishi,
sinfiga qarab alohida-alohida to’dalarga to’planadi.
Bir xil urug’lik materiali olish uchun aprobatsiya davomida aniqlangan har bir dala
guruhidan terib topshirilgan urug’lik paxtalar navi va avlodi bir xil bo’lishidan qat’iy nazar
alohida g’aramlarda saqlanadi.
Sentyabrь oyida terilgan urug’lik paxtani bitta to’daga jamlash 15 kundan, oktyabrь
oyidagi terilgan urug’lik paxta esa 10 kundan oshmagan holda alohida g’aramlanishi
lozim. Urug’lik paxtaning ikki to’dasini bitta maydonchaga to’plashga yo’l qo’yilmaydi.
Joriy yildagi g’o’zaning holati va pishib yetilishidan kelib chiqqan holda urug’lik
paxtani qabul qilish muddatlari belgilanadi.
Nav sinash uchastkasida yetishtirilgan urug’lik paxtani qabul qilib olish va
to’dalarga to’plash davlat nav sinash uchastkasi vakili ishtirokida amalga oshiriladi.
Paxta tozalash korxonasida urug’lik paxtani to’dalarga to’plash korxona agronomi
va “Agrosanoat majmuida xizmatlar ko’rsatish markazi” DUKning urug’chilik yo’nalishi
bo’yicha tuman bo’limi mutaxassisi rahbarligida amalga oshiriladi.
Tayyorlov punktida
ikki va undan ortiq xo’jalikdan keltirilgan bir xil urug’lik paxta to’dalari selektsion va
sanoat navi bir xil ko’rsatkichlariga ega bo’lgan hollardagina “Agrosanoat majmuida
xizmatlar ko’rsatish markazi” DUKning urug’chilik yo’nalishi bo’yicha tuman bo’limi
mutaxassisining ruxsati bilan qo’shib to’dalarga to’planishi mumkin.
Paxta tozalash korxonasiga bir tumanning turli tayyorlov punktlaridan olib kelingan
urug’lik paxtalarning navi, avlodi va dala guruhi bir xil to’dalarda birlashtirish (to’plash)
faqat o’zaro birlashtirilayotgan urug’lik paxta to’dalarining ekinboplik sifat ko’rsatkichlari
bir-biriga yaqin natijalari qayd etilgandagina, “Agrosanoat majmuida xizmatlar ko’rsatish
markazi” DUK ning urug’chilik yo’nalishi bo’yicha tuman bo’limi
ruxsati bilan amalga
oshiriladi.
Paxta tozalash korxonasi texnik nazorat bo’limi urug’lik paxtaning har bir to’dasini
to’plash bilan bir paytda tayyorlov punktlari laborantlari orqali har kuni qabul qilinayotgan
paxtadan belgilangan uslub asosida namunalar tanlab olinishini yo’lga qo’yadi.
SHuningdek, uni qayta ishlashni tashkil etadi. Namunalar olingandan so’ng uch kun ichida
“Agrosanoat majmuida xizmatlar ko’rsatish markazi” DUK ning urug’chilik yo’nalishi
bo’yicha tuman bo’limiga 1 kg paxta chigiti uning mexanik shikastlanganlik darajasini
aniqlash uchun beriladi. Paxtaning qolgan qismidan laboratoriyada toladan chigit ajratib
olinadi hamda chigitning pishganligi va unuvchanligini aniqlanadi.
Urug’lik paxta to’dasining hajmiga qarab namuna to’dadan
yoki uning qismidan
(nazorat birligi) olinadi. Nazorat birligining hajmi urug’lik paxta uchun – 50 tonnani
tashkil etadi.
Olingan har bir namunaga tayyorlov punkti laboranti imzolagan to’da raqami,
paxtaning selektsion navi, avlodi, sanoat navi, sinfi, to’dani to’plash boshlangan vaqti va
uning vazni namuna olish muddati ko’rsatilgan yorliq yopishtiriladi.
Urug’lik paxta qabul qiluvchi paxta tozalash korxonalari va maskanlarida
hududning bir qismiga texnik va boshqa qismiga urug’lik
paxta xomashyosi alohida-
alohida to’dalarda jamg’arilib saqlanadi.
Rayonlashtirilgan va yangi navlarning elita avlodining urug’lik paxtasi yangi qop-
qanorlarga solinib, har bir qopning ichki va tashqi qismiga amaldagi standart talablari
asosida tayyorlangan yorliqlar qo’yilib, quruq, toza va yopiq omborxonalarda chuqur hosil
qilgan holda saqlanadi. Qanor qoplar yog’och taglik ustiga taxlab qo’yiladi.
Urug’chilik xo’jaliklarini rayonlashtirilgan va yangi
navlarning elita paxta
xomashyosi solinadigan qop-qanorlar bilan urug’lik paxta tayyorlovchi korxonalar hamda
paxta-to’qimachilik ishlab chiqarishlari tashkilotchilari va klaster korxonalari ta’minlaydi.
Urug’lik paxtaning birinchi avlodi yoyiq holda quruq binoda saqlanadi. Birinchi
avlodga mansub rayonlashtirilgan g’o’za navining 200 tonnagacha qismini ochiq
maydonlarda g’aramlab, yangi brezent bilan yopiq holda saqlashga ruxsat etiladi.
Urug’lik paxtaning ikkinchi va undan past avlodli har bir to’plangan to’dalari
boshqa to’dalardan
alohida ajratib, maydonchalarda g’aram holida yangi brezent bilan
yopib, namlanishga va urug’lik materialning buzilishiga yo’l qo’ymagan sharoitda
saqlanadi.
Urug’lik paxta saqlanayotgan har bir ombor yoki g’aramga paxtaning 8-XL shaklli
pasportidan ko’chirma yopishtirib qo’yiladi. Unda to’da
raqami va vazni, selektsion va
sanoat navi, sinfi, avlodi, nav tozaligi, aprobatsiya o’tkazilgandan
keyin aniqlangan dala
guruhi, omborxona yoki g’aram raqami, qabul qiluvchining familiyasi ko’rsatiladi.
Pasportdagi yozuvlarning o’z vaqtida va to’g’ri to’ldirilishi uchun mas’uliyat qabul
qiluvchi va korxona yoki punktning katta laboranti zimmasiga yuklanadi. Paxta tozalash
korxonasi agronomi va “Agrosanoat majmuida xizmatlar ko’rsatish markazi” DUK ning
urug’chilik yo’nalishi bo’yicha tuman bo’limi mutaxassisi urug’lik
paxta pasportidagi
yozuvlarning to’g’riligini tekshirib boradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
