Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

8. Alvasti (jin) supurgi. 
Stolburga o’xshash, lekin bunda o’simlik o’sishdan 
qoladi, poya kuchli shoxlaydi va ko’p miqdorda stolonlar hosil qiladi Kasallangan 
o’simliklarda juda ko’p mayda, tez nishlaydigan tuganaklar shakllanadi. Uning 
chaqiruvchisi - mikoplazma bo’lib, tuganak orqali o’tadi. 
Tuganaklar kattaligi va shaklining o’zgarishi.
Kartoshkaning aynishi tahsirida 
hosil bo’lgan tuganaklar mayda va uzunchoq (noksimon, pillasimon, urchuqsimon, 
shoxsimon kabi) shakllarni oladi. Ko’pincha uzunchoq shaklli urchuqsimon, noksimon 
tuganaklarda ko’zchalar ko’payib ketishi kuzatiladi. Ko’zchalar aniq ko’rinib, bahzan 
bo’rtib chiqadi. Tuganak shaklining uzunchoq, ko’zchalarning ko’p bo’lishi odatda 
gotika yoki aynishning boshqa shakllariga xosdir. Ammo, tuganakning uzunchoq 
bo’lishi sog’lom o’simliklarda ham uchraydi. 
Demak, tabiatga kartoshkaning virusli kasalliklari tarqalish usullari, o’simlikda 
kasallanish alomatlarining ko’rinishi va morfologik belgilariga qarab shartli ravishda 2 
asosiy, mozaikalar va sarg’ayishlar guruhiga bo’linadi. 
Ayrim kasalliklarni (stolbur so’lish, alvasti yoki jin supurgi viruslar emas, balki 
mikoplazmalar, virusli kasalliklardan oqsilsiz yuqori turg’unli RNK viruslari—viroidli 
kasalliklar ajratildi. SHunday qilib, bugungi fan va amaliyot virusli va ekologik aynish 
nazariyalarini tasdiqlovchi mahlumotlarga ega. Muayyan sharoitga qarab, u yoki 
bunisi ustunlik qilishi mumkin. 
Kartoshkaning virusli, viroidli va mikoplazmali kasalliklariga urug’chilik 
maydonlarida qarshi kurashish eng samaralidir. Urug’chilik turli-tuman tashkiliy, 
iqtisodiy, agrotexnik, oldini olish hamda qiruvchi chora tadbirlar va usullarni o’z 
ichiga oladi. 
Bular: 
A-
tog’ va tog’oldi mintaqalarda urug’chilikni tashkil etish; 
B-
kasalliklarga chidamli tezpishar navlarni tanlash va ishlab chiqarishda 
foydalanish; 
C-
apikal yoki meristema to’qima asosida urug’lik tuganaklarni holi qilish; 
D-
ekishga tanlash va klonlarni ko’paytirish asosida olingan sog’lom 
tuganaklardan foydalanish; 
E-
urug’lik kartoshkaga kasalliklarning tarqalmasligi va qayta zararlanmasligi 
uchun oldini olish va zarur bo’lganda ularni qiruvchi choralarni qo’llash; 
F-
yuqori agrotexnologik tadbirlar qo’llab, ekinni parvarishlash; 
G-
ko’chat va ikki hosilli ekinlar sifatida kartoshka o’stirish texnologiyasini 
qo’llab, urug’chilikni tashkil etish va h. k.