Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Kelib chiqishi va tarqalishi.
 
Kartoshkaning vatani Janubiy Amerika (Peru, CHili, 
CHiloe oroli va boshqalar) hisoblanadi. CHunki, And tog’lari va Tinch okeani 
sohillarida bu ekinning hozir ham ko’plab yovvoyi, yarim yovvoyi turlari o’sadi. 
Akademik S.M.Bukasov, S.V.Yuzepchuklarning 1925—1932 yillardagi Markaziy va 
Janubiy Amerikaga safarlari tufayli kartoshkaning boy genofondi to’plandi. 
Professor L.E.Gorbatenkoning tahkidlashicha, hozirgi vaqtda kartoshkaning 211 
ta turi mahlum. Amerikadan (CHilidan) kartoshka 16 asr o’rtalarida Ispaniyaga 
keltirilib, undan Yevropaning boshqa mamlakatlari Italiya, Frantsiya, Gollandiya 
kabilarga tarqalgan. Rossiyaga kartoshkaning keltirilishi Pyotr I nomi bilan bog’liq 
bo’lib, 17 asr oxirlarida Gollandiyadan Kamchatka, Alyaskaga olib kelingan. Biroq u 
19 asr o’rtalarida bizda keng tarqaldi.
O’zbekistonda kartoshka 150 yildan beri ekilmoqda. Kartoshkachilik dunyo 
dehqonchiligida rivojlanayotgan tarmoq bo’lib, ekin maydoni 1991 yilda 17,7 mln 
gektar bo’lgan bo’lsa, 2006 yilda 3,1 mln gektarga kengaydi. Yalpi hosil esa 265,9 
mln tonnaga ko’tarilib, har gektardan hosildorlik 16 tonnani tashkil etmoqda. 
Kartoshkachilik rivojlangan mamlakatlar Rossiya (4,4 mln. ga), Xitoy (4 mln. 
ga), Polg’sha (2,2 mln. ga), Germaniya (0,7 mln. ga), AQSH (0,5 mln. ga) kabilar 
hisoblanadi.
Dunyoning yettita mamlakati Gollandiya, Belg’giya, Buyuk Britaniya, Daniya, 
AQSH, Germaniya, SHveytsariyada har gektardan olinadigan kartoshka hosildorligi 
Z50—400 tsentner va undan ziyodni tashkil etadi. Eng kam hosildorlik (50—60 ts. ga) 
Peruda olinadi. O’zbekistonda mutaqillikkacha kartoshka maydoni 40 ming gektarni 
tashkil etgan bo’lsa, 2006 yilga kelib 52,4 ming gektarni, hajmi esa 351,2 dan 1015,1 
ming tonnagacha oshib, hosildorlik 2 marta ko’tarilib, gektaridan 19 tonnani tashkil 
qildi. Aholi jon boshiga har yili 45-50 kilogramm kartoshka ishlab chiqarilmoqda. 
Samarqand 
viloyati 
Respublikamizning 
kartoshkachilik 
rivojlangan 
viloyatlaridan hisoblanadi va unga yetishtiriladigan kartoshkaning 25 % ulushi to’g’ri 
keladi. 

---

119