Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

 
5-jadval
. Ochiq yer uchun ko‘chatlarni yetishtirish 
(G.I.Tarakanov, N.V.Borisov ma’lumotlari bo‘yicha, 2003)
 
Ekinlar 
Urug‘larni 
ekish me’yorlari, g/m
2
 
O
zi
ql
anis
h 
m
a
ydon
i, 
sm
 
K
o‘
cha
tl
arni
 ur
ug‘ 
eqi
lgandan
 b
oshl
ab 
ye
ti
sh
ti
ri
sh 
davo
m
iyl
igi
, 
kun
 
F
oydal
i m
aydond
an 
chi
qad
igan 
yar
oq
li
 ko‘
chat
 
dona/
m
2
 
1 ga och
iq y
er
ga 
ko‘
cha
t y
et
isht
ir
ish u
chun
 
H
im
oy
al
ang
an ye
rga 
tal
a
b
, 
m
2
 
p
ik
irovkal
i 
p
ik
irovkas
iz
 
Karam: 
gul 
12-15 
3-5 
6

6, 7

7 
45-60 
200-250 
200-280 
oqboshli: 
ertagi 
12-15 
3-5 
6

6, 7

7 
45-60 
200-250 
200-280 

---

62 
o‘rtagi 
- 
1,5-2 
5

5, 6

6 
35-45 
250-320 
130-180 
kechki 
12-15 
4-5 
6

6 
40-45 
250-280 
120-170 
Pomidor 
8-10 
1-1,5 
8

8 
50-60 
100-125 
330-400 
Qalmpir 
10-12 
4-5 
5

5, 6

6 
55-60 
170-320 
300-400 
Baqlajon 
8-10 
3-4 
5

5, 6

6 
50-55 
170-320 
300-400 
Bodring 
- 
4-5 
5

5, 6

6 
15-20 
200-300 
250-350 
Ochiq yerga ko‘chatlarni yetishtirish texnologiyasi nafaqat sog‘lom, balki 
chiniqqan va ochiq yer sharoitiga tayyor bo‘lgan (moslashaoladigan) o‘simliklarni 
ta’minlab berishi kerak. 
Ko‘chat davrida issiqqa talabachanligi bo‘yicha sabzavot ekinlari uch guruhga 
bo‘linadilar: sovuqqa chidamli – kunduzgi eng maqbul harorat quyoshli kunda – 14-
18°S, kechasi – 6-10°S (barcha karam turlari); issiqqa o‘rtacha (mo‘tadil) talabchan 
(bosh piyoz, poreyo piyozi, salat, seldir) – eng maksimal harorat quyoshli kunda – 16-
18°S ga yaqin, bulutli kunda – 14-16°S, kechasi 12-14°S; issiqni talab qiluvchilar 
(pomidor, qalampir, baqlajon, bodring, poliz) – eng qulay harorat pomidor uchun 
kunduzgi quyoshli havoda – 20-24°S, bulutlida – 16-18°S, kechasi – 10-12°S, 
qalampir va baqlajon uchun – kunduzgi quyoshli havoda – 22-28°S, bulutli havoda – 
18-20°S, kechasi – 20-22°S, poliz ekinlari uchun esa – 2-3°S dan baland. 
Ko‘chatlarni yetishtirish uchun keltirilgan harorat tartiboti doimiy emas. 
Ko‘chatlarni o‘stirish jarayonida u o‘zgarishi mumkin. Masalan, urug‘ eqilgandan 
so‘ng nihollarni tez va qiyg‘os unib chiqishi uchun birinchi, ikkinchi guruh 
o‘simliklari va pomidor uchun haroratni – 20-25°S artofida, qalampir, baqlajon va 
qovoqdoshlar oilasiga kiruvchilar uchun – 25-30°S atrofida saqlab turiladi. Nihollar 
paydo bo‘lgach, ular cho‘zilib ketmasligi uchun haroratni karam uchun 6-10°S ga 
pasaytiriladi, ituzumguldoshlar uchun 12-15°S, qovoqdoshlar uchun – 15-17°S 
darajada 4-7 kun saqlanadi. Harorat, shuningdek ko‘chat eqilishidan 10-15 kun oldin 
ularni chiniqtirish maqsadida ham pasaytiriladi: sovuqqa chidamlilarni 6-8°S gacha, 
issiq talablarni 12-14°S gacha, poliz ekinlarini 15-18°S gacha. Ekishdan bir necha kun 
oldin qoplama avval kunduzi, so‘ngra kechasiga ham to‘liq ochib tashlanadi. 
Ko‘chatlarni urug‘dan o‘ndirib olish uchun zarur bo‘lgan rom, go‘ng, chirindi 
tuproq aralashmasini xisoblash 6-jadval bo‘yicha bajariladi. 

---

63 
8-rasm.
Ko‘chat yetishtirish uchun oziqali kubik, tuvakcha va bloklar:
1 – torf chirindili kubiklar; 2 – torfli ichi bo‘sh tuvakchalar;3 – torfli bloklar 
Chet ellarda bunday tuvaklar maxsus turdagi qog‘oz va plastmassalardan 
tayyorlanib, ko‘chat daladagi doimiy joyga ko‘chirib eqilgandan so‘ng oson parcha-
lanib ketadi. Ko‘chatni «Paperpot» (Finlyandiya) qog‘oz tuvaklarda ishlab chiqara-
digan avtomat liniya alohida qiziqish uyg‘otadi. 
Qog‘ozli tuvakchalar yoki «Paperpot» uyachalari takomillashtirligan su’niy 
toladan (VS navili) maxsus qog‘ozidan tayyorlanib, 6-10 hafta mobaynida ko‘chat 
yetishtirishga mo‘ljallangan. Uyachalar nam ushlaydigan yelim bilan olti burchak 
shaklida biriktirilgan. Ular bir-biriga nam ushlaydigan kley bilan yelimlanadi, bu 
ularni alohida tuvakchalarga o‘tkaish imkonini yaratadi. 
Oziqali aralashma to‘ldirish (torf bilan), urug‘ sepish, ko‘chat o‘stirish hamda 
tashish davrida uyacha bloklari uzunligi 60 sm, eni 40 sm va balandligi 5, 7,5, 10 va 
15 sm li propilendan tayyorlangan podonlarda joylashtirilgan bo‘ladi. Poddonlarni 
burchaklarini ochilishi uyachalarni joylashtirish, tashish va saqlashni osonlashtiradi . 
6- jadval