Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Kasalliklar hamda zararkunandalarga qarshi ko‘rash.
O‘zbekistonda 
ituzumdosh ekinlar kasalligidan stolbur, mozaika, chirishi, bakterial rak, 
zararkunandalardan esa kuzgi tunlami eng ko‘p tarqalgan. Virusli kasalliklarni oldini 
olish tadbirlari hamda ekishdan oldin urug‘ga ishlov berish (ikki sutka davomida 50- 
520C suyuqligi sutka davomida 800C isitgan holda keyin 0,3
%
li metil suyuqligi 
bilan namlash, har kilogrammini 6-8g tmdt prevarati bilan po‘rkash), ko‘chatni 
ekishdan oldin kombinatsiyalangan metil suyuqligi (10 
l
ga 3 
g
hisobida) va 1% li 
bardoss suyuqligi aralashmasini purkash, ko‘chatni dalaga o‘tkaegandan 20-25 kun 
keyin virus tashuvchi hashoratlarga qarshi gektariga 1-1,5 
kg
BI-58 (rogora) 
suyuqligini po‘rkash, o‘simlik chirishi kasalligiga qarshi ekishdan oldin urug‘ni 
0,2% mis kukunisuyuqligida yoki 0,01% kaliypermanganat suyuqligida ishlashdan 
iborat komlpeks tadbirlar qo‘llanadi. 
Kuzgi tunlamga qarshi kurashishda kartoshkachilikdagi tadbirlar qo‘llanadi. 
Paxta tunlamiga qarshi kompleks biologikhamda kimyoviy kurash usullaridan 
foydalaniladi. Hashorat urug‘iga qarshi 3 muddatda biologik tadbirlardan 

---

165 
trixogramma qo‘llanadi. Bunda har bir gektarga urug‘ qo‘yishning boshida, 
ommaviy urug‘ qo‘yishda va urug‘ qo‘yishning oxirida 40-80 ming donadan 
trixogramma tarqatiladi. Kapalak qurtiga qarshi esa xabrobrakan entomofagidan 
hamda gektariga 3 
kg
dendrobatsillin bioprevaratidan foydalaniladi. 
Hosilni yig‘ishtirib olish
. Pomidor hosili ko‘p marta hamda bir marta terib 
olinishi mumkin. Hosilni ko‘p marta yig‘ib olish mevasi navbatmanavbat pishadigan 
navlarga taalluqli. Bunday navlarning mevasi uzoq muddat tupida to‘rishi mumkin 
emas, chunki navbatdagi mevalar pishguncha ular o‘zining tovarlik xususiyatini 
yo‘qotadi. Mazkur navlarning mevasi mavsumda 15-20 marta yig‘ib olinadi. Qurama 
(yalpi) yig‘ishtirib olish usuli qiyg‘os pishadigan yirik mevali navlar yoki kichik 
mevali, uncha qiyg‘os pishmaydigan hamda tez pishib o‘tib ketadigan mevali 
navlarda qo‘llaniladi.
Hosili 20-40% pishganda 1-2 qo‘l terimi o‘tkaziladi, qolgan 70- 80% ni esa 
yalpi kombayn terib oladi. Bir martalik terib olish hosili qiyg‘os pishadigan, 
fizikmexanik xususiyati yuqori hamda pishgan mevasi tupida uzoq muddat 
saqlanadigan navlarda amalga oshiriladi. Bir marta yig‘ishtirib olish birinchi mevalar 
pishgandan 25-30 kun keyin, o‘simlikdagi 70-80% hosil pishganda kombayn 
vositaeida amalga oshiriladi. 
Chuchuk qalampir mevasini terish asoean och yashil tusga kirib, texnik, ba’zan 
esa to‘la etilganda amalga oshiriladi. Achchiqlari biologik jixatdan to‘liq etishib, tez 
qizil tusga kirganda terib olinadi. Chuchuk qalampirlar hap 4-5 kunda, achchiqlari 
esa birvarakay terib olinadi. Baqlajon hosilini yig‘ishtirish iyul oyining boshida 
boshlanadi. Baqlajon texnik jixatdan etilganda, ya’ni naviga xos kattalik, shakl 
hamda tusga kirganda teriladi. Terim kuzgacha davom etadi. 
Pomidor, qalampir hamda baqlajonni qo‘lda terish juda sermehnat jarayon. 
Qo‘l terimi hosilning etilishiga qarab har 3-5 kunda o‘tkaziladi. Qo‘l terimi POU-2 
universal sabzavot teruvchi o‘ziyurar shassi yoki PPSSh-12A o‘ziyurar shassiga osib 
qo‘yuluvchi mexanizm asosida qisman mexanizatsiya-lashtirilishi mumkin.