Toshkent davlat agrar universiteti samarqand filiali

Kafedra: Qishloq xo‘jalik mashinalari
Ilmiy rahbar: t.f.f.d.phd Islomov Yo.I.
O‘quv yili: 2021-2022 yy.		Magistratura talabasi X.A.Ergashev

MAGISTRLIK DISSERTATSIYASI ANNOTATSIYASI
Mavzusning dolzarbligi O‘zbekistonda soya 1930 yildan buyon ekiladi va u Xitoydan Uzoq Sharq orqali kirib kelgan. Keyingi yillarda mamalakatimizda soya ekiladigan maydonlar kengaytirilmoqda. Mamlakatimizda L.I.Krika, Y.D.Momot, D.Yormatova. X.N.Ataboevalar va N.X.Xalilovlar tomonidan soya o‘stirish texnologiyasining elementlari ishlab chiqilgan.
Ammo ekish uchun agrotexnik muddat juda qisqaligi, daladan bir o‘tishda tuproqqa ishlov berib, ekadigan texnik vositalarining mavjud emasligi, mavjud texnikalar (plug, chizel, kultivator va boshq.) tuproqqa ishlov berishda ko‘p yoqilg‘i sarflanishi, tuproq nam qatlamlarini issiq havoda yuqoriga chiqarishi, bir o‘tishda barcha texnologik jarayonlarni bajara olmasligi sababli bu maydonlardan samarali foydalanish imkoni bo‘lmayapdi.
Mavjud texnologiyalarga asosan tuproqqa to‘liq ishlov beriladi (shudgorlash, chizellash, diskli boronada ishlash va boshq). Bunda tuproqning pastki nam qatlamlari yuqoriga chiqadi. Keyingi texnologik jarayon-molalash o‘tkazilgunga qadar 1-2, ba’zida ko‘proq kun o‘tadi. Natijada tuproqdagi suv issiq havo (40-45⁰c) ta’sirida tez bug‘lanadi. Oddiy hisoblarga ko‘ra 1 ga maydonga 25 sm chuqurlikda ishlov berilganda 100x100x0,25=2500 m³ tuproq yumshatiladi. Tuproqning namligi 20% deb qabul qilsak (chunki sug‘orilgandan keyin ishlov beriladi), unda 2500x0,2=500 m³ suv mavjud. Agar shu suvning 50% i bug‘lanib ketadi deb qabul qilsak, 1 ga maydonda 250 m³, 100 ga maydonda 25000 m³ suv yo‘qotiladi. 1,5 mln.ga hisobga olinsa astronomik raqamlarga aylanadi.