Toshkent davlat agrar universiteti. O. A. Ostonov

Orol  muammolarini  hal  qilish  tomon  tashlangan  qadam.  1993-  yil  4-  yanvarda 
I.Karimov  tashabbusi  bilan  Toshkentda  O'rta  Osiyo  respublikalari  va  Qozog'iston 
Prezidentlarining yig‟ilishi bo'lib o'tdi. Unda Markaziy Osiyo atamasi tilga olindi va bundan 
keyin  Markaziy  Osiyo  deganda  O'rta  Osiyo  respublikalari  va  Qozog'iston  tushuniladigan 
bo'ldi.  Uchrashuv  qatnashchilari  mintaqa  davlatlaridagi  siyosiy  va  iqtisodiy  ahvotni 
muhokama  qildilar.  Mintaqa  mamlakatlari  o'rtasidagi  ikki  tomonlama  va  ko'p  tomonlama 
shartnomalar, savdo-iqtisodiy bitimlar qanday bajarilayotganligi tahlil etildi.
 
Orolni  saqlab  qolish  xalqaro  jamg'armasini  tuzish  to'g‟risida  qaror  qabul  qilindi. 
Jamg'arma  majlislarini  Qizil  O'rda,  Nukus  va  Toshxovuzda  o'tkazish zarur  deb  topildi. Besh 
davlat boshliqlari hamkorlik haqidagi bitimni imzoladilar.
 
1993- 
yil mart oyida Qizil O'rdada Markaziy Osiyo davlatlari boshliqlarining Rossiya 
davlat  delegatsiyasi  ishtirokida  anjumani  bo'lib  o'tdi.  Anjumanda  Orol  dengizi  va  Orolbo'yi 
muammolarini hal etish, Orol mintaqasi ekologiyasini sog'lomlashtirish va ijtimoiy-iqtisodiy 
taraqqiyolni  ta'minlash  sohasida  birgalikda  ■qilinadigan  harakatlar  to'g'risida  bitim 
imzolandi.  Orol  dengizi  havzasi  muammolari  bilan  shug'ullanuvchi  Davlatlararo  kengash 
tuzildi. Orolni qutqarish xalqaro jamg‟armasi ta'sis etildi.
 
1993- 
yiI 
avgustda  Nukusda  Orol  dengizi  havzasi  muammolari  bilan 
shug'ullanuvchi  Davlatlararo  kengash  va  Orolni  qutqarish  xalqaro  jamg'armasining  qo'shma 
majlisi  bo'ldi.  1994-yil  yanvarda  Nukusda  Markaziy  Osiyo  mamlakatlari  boshliqlarining 
Rossiya  Federatsiyasi  davlat  delegatsiyasi  (Yuriy  Yakovlev,  RF  Bosh  vaziri  o‟rinbosari) 
ishtirokida  konferensiyasi  bolib  o‟tdi.  Konferensiyada  Orol  dengizi  havzasidagi  hozirgi 
ahvol  bilan  bog'liq  ko'pgina  masalalar,  Orolni  qutq arish  xalqaro  jamg'armasi  mablag'Iari 
qanday  to'pianayotgani  muhokama  qilindi,  faoliyati  ma'qullandi.  Ekologik  vaziyatni  yaxshi 
lash  yuzasidan  yaqin  3-5  yii  ichida  bajarilishi  lozim  bo'lgan  muayyan  vazitaiar  belgilandi. 
Oro)  dengizini  qutqarish  bo'yicha  Davlatlararo  kengash  Nizomi  tasdiqlandi  hamda  lining 
ijroiya organi ning rahbari tay inlandi. Bu masalalar bo'yicha qarorlar qabul qilindi.
 
1994- 
yil 
30-aprelda  Cho‟lponota  shahrida  O'zbekiston,  Qozog‟iston, 
Qirg'iziston  o'ltasida  yagona  iqtisodiy  makon  tuzish  to' g'risida  uch  tomonlama  Markaziy 
Osiyo iqtisodiy hamjamiyati shartnoma imzolandi.
 

---

O'zbekiston,  Qozog'iston  va  Qirg'iziston  Prezidentlarining  1994 -  yil  iyul  oyi  boshida 
Almati  shahrida  bo‟iib  o'tgan  uchrashuvida  o‟zaro  integratsiyani  ku chaytirish  bo'yicha, 
Markaziy  Osiyo  hamkorlik  va  taraqqiyot  bankitii  tuzish  to‟g'risida  bitimlar  imzolandi, 
Tomonlar  Davlatlararo  kengash  hamda  uning  doimiy  ijroiya  organ  ini,  shuningdek,  Bosh 
Vazirlar  kengashi,  Tashqi  ishlar  vazirlari  kengashi,  Mudofaa  va zirlari  kengashini  ta'sis 
etdilar.  O‟zbekiston,  Qozog‟iston  va  Qirg‟iziston  o'rtasida  Markaziy  Osiyo  hamkorlik  va 
taraqqiyot  banki  tashkil  etiidi.  Shu  tariqa,  Markaziy  Osiyo  iqtisodiy  hamjamiyati  (MOIH) 
tashkil topdi.
 
1995-  yil 
15-dekabrda 
Jambulda 
Qozog'iston, 
Qirg'iziston 
va 
O'zbekiston 
respublikalari Davlatlararo kengashining navbatdagi majlisi bo'ldi. Prezidentlar
 
2000- 
yiigacha  bo'lgan  iqtisodiy  integratsiya  va  birinchi  navbatda  sarmoya 
sarflanishi  lozim  bo'lgan  loyihalar  dasturlarini  hayotga  joriy  etish,  kommunikatsiya 
tarmoqlarini  rivojlantirish  masalalarini  muhokama  etdilar.  Integratsiya  dasturida  53  ta 
loyihalar ishlab chiqildi. BMT rahnamoligida harakat qiladigan Qozog‟iston, Qirg‟iziston va 
O'zbekiston  Respublikalarining  tinchlikni  saqlash  kollektivba talyonini  tashkil  qilish  haqida 
qaror qabul qilindi. Uch davlatning tinchlikni saqlash kollektiv batalyoni shakllantirildi.
 
1997- 
yil  9-10-yanvar  kunlari  Bishkekda  O'zbekiston,  Qozog'iston,  Qirg'iziston 
davfat  boshliqlarining  kengashi  bo'lib  unda  uch  qardosh  dav latlar  o'rtasida  abadiy  do'stlik 
haqida  shartnoma  imzolandi.  Bu  hujjatda  o'zbek,  qozoq,  qirg'iz  xalqlarining  orzu -niyatlari 
o'z  ifodasini  topdi.  Mazkur  shartnoma  uch  qardosh  davlat  xalqlarining  iqtisodiy,  siyosiy, 
madaniy, ilmiy-texnikaviy hamkor-ligini yangi asoslarda rivojlantirishga yo'naltirdi.
 
1997- 
yil 12-dekabr  kuni  Qozog'iston  Respublikasining  yangi  poytaxti  -  Ostona 
shahrida  Qozogiston,  Qirg'iziston  va  O'zbekiston  Prezidentlarining  kengashi  bo‟iib  o'tdi. 
Kengashda  uch  mamlakat  o'rtasida  energetika,  suv  zaxiralaridan  oqilona  foydalanish,  oziq-
ovqat ta'minoti, kommunikatsiya hamda mineral xomashyo zaxiralarini o'zlashtirish va qayta 
ishlash  sohalari  bo'yicha  xalqaro  konsorsiumlar  tuzish  to'g'risida  muzokara  bo‟ldi. 
Prezidentlar  xalqaro  konsorsiumlar  tuzish  bo'y  icha  uch  mamlakat  hamkorligi  tamoyillari 
konsepsiyasini ma'qulladilar.
 
1998- 
yilda 
Tojikiston 
Respublikasi 
Markaziy 
Osiyo 
iqtisodiy 
hamjamiyatiga a'zo bo'lib kirdi.
 
2000- 
yil 
20-21  -aprel  kunlari  Toshkentda  O'zbekiston,  Qozog‟iston, 
Qirg‟iziston va Tojikiston Prezidentlarining uchrashuvi bo'lib o'tdi. Uchrashuvda mintaqaviy 
hamkorlik  va  mamlakatlararo  munosabatlarga  doir  masalalar  muhokama  qilindi.  To'rt 
mamlakat  rahbarlari  terrorchilik,  siyosiy  va  diniy  ekstremizm,  xalqaro  uyushgan 
jinoyatchiiikka  qarshi  kurash  va  mintaqa  davlatlariga  tahdid  soladigan  boshqa  xavf -
xatarning oldini olishga qaratilgan hamkoriik to'g'risida shartnoma imzoladilar.
 
2001- 
yil 28-dekabr  kuni  Toshkentda  MOIH  davlatlari  boshliqlarining  navbatdagi 
kengashi  bo'lib  o'tdi.  Kengashda  hamkorlikni  ri vojlantirish,  Markaziy  Osiyo  Hamkorlik 
tashkiloti  mintaqada  barqarorlik  va  xavfsizlikni  ta'minlash  masalalari  muhokama  qilindi. 
Mazkur kengashda MOIH tashkiloti faoliyatini
 

---

to'xtatishga  qaror  qilindi.  Islom  Karimov  taklifiga  binoan  MO IH  negizida  Markaziy  Osiyo 
Harnkorligi tashkiloti deb qayta tuzishga kelishib olindi.
 
2002- 
yil  28-fevral  I-matt  kunlari  Almati  shahrida  Markaziy  Osiyo  davlatlari 
boshliqlarining  uchrashuvi  bo'lib  o'tdi.  Muzokaralar  yakunida  Prezidentlar  tomonidan 
Markaziy  Osiyo  Harnkorligi  tashkiloti  huquqiy  jihatdan  rasmiylashtirildi.  MOHT  ning  raisi 
etib  Islom  Karimov  saylandi.  Mazkur  tashkilot  endi  nafaqat  iqtisodiy  munosabatlarni 
rivojlantirish,  shuningdek,  siyosiy,  ijtimoiy,  madaniy  va  boshqa  turdagi  aloqalar  kolamini 
kengaytirish  masalalari  bilan  shug'ullaoadi.  Har  bir  a'zo  rnamlakatdan  bevosita  davlat 
rahbariga hisobot berib turadigan bittadan muvofiqlashtiruvchi vakil tayinlandi 2002 -yilning 
oktabrida  o'tgan  Dushanbe  sammitida  suv-energetika,  oziq-ovqat  va  kommunikatsiya 
bo‟yicha  konsorsiumlar  tuzishga  kelishib  olindi  va  hukumatlarga  konsorsium  loyihalarini 
ishlab chiqish vazifasi topshirildi.
 
2004- 
yil  28-may kuni Ostona shahrida MOIH tashkilotiga a'zo mamlakatlar davlat 
rahbarlarining  sammiti  bo'lib  o'tdi.  Unda  tashkilot  qamragan  mintaqada  xavfsiziikni 
mustahkamlash,  umumiy  bozor  barpo  etish  masalalari  muhokama  etildi.  Muzokaralar 
yakunida  O‟zbekiston,  Qozog'iston.  Qirg‟iziston  va  Tojikiston  Prezidentlarining  qo'shma 
bayonoti  MOHTga  a'zo  mamlakatlar  o'rtasida  televideniye  va  radio  dasturlarini  o'zaro 
tarqatish to'g'risida bitim imzolandi.
 
2005- 
yil  6-7-oktabr  kunlari  Sankt-Peterburg  shahrida bo'lib  o'tgan  MOHT  Davlat 
rahbarlarining sammitida o'tgan davrda amalga oshirilgan ishlar sarhisob qilindi. Kengashda 
Markaziy Osiyo umumiy bozorini barpo etish konsepsiyasi tasdiqlandi.
 
O'zbekiston Prezidenti taklifiga binoan MOHT bilan Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyati 
(YeOIH)  birlashtirishga  kelishib  olindi.  Negaki,  ikki  tashkilotning  maqsad  va  vazifalari 
deyarli bir-biriga yaqin edi.
 
YeOIH. Rossiya, Belorus, Qozog'iston, Qirg'iziston va Tojikiston o'rtasida
 
1995- 
yilda  tuzilgan  Bojxona  ittifoqi  negizida  Yevroosiya  iqtisodiy  hamjamiyati 
tashkil  topgan  edi.  YeOlXning  2006-yil  24-25-yanvar  kunlari  Sankt-Peterburg  shahrida 
bo'lib o'tgan sammitida O'zbekiston unga a‟zo bo'lib kirdi.
 
O'zbekistonning  Qostog'iaton  bilan  harnkorligi.  Yevrosiyo  iqtisodiy  hamjamiyatini 
ta'sis etish to'g'risidagi shartnomaga qo‟shilishi to'g‟risidagi protokol,  «YeOlHni ta'sis etish 
to'g‟risidagi  shartnomaga  o‟zgartirish  va  qo'shimcha  lar  kiritish  to‟g'risida»  qarorlar 
imzolandi.
 
YeOIH  a'zo  mamlakatlar  o‟rtasida  integratsiyani  rivojlanishiga,  yagona  umumiy 
bozorning  shakllanishiga,  Bojxona  ittifoqiga.  erkin  savdo  zonasining  tarkib  topishiga 
ko'maklashadi.
 
Markaziy Osiyodagi mustaqil davlatlar o'rtasida ko'p tomonlama hamkorlik bilan birga 
ular  o'rtasida  ikki  tomonlama  aloqalar  ham  yo'Iga  qo'yildi,  O‟zbekistonning  Qozog‟iston 
bilan  ikki  tomonlama  munosabatlari  1992-  yil  24-  iyunda  Turkiston  shahrida  O‟zbekiston 
Prezidentining  Qozog'istonga  rasmiy  davlat  tashrifi  paytida  N.Na?arboyev  bilan  1.Karimov 
tomonidan  imzolangan  O'zbekiston  Respublikasi  bilan  Qozog'iston  Respublikasi  o'rtasida 
do'stlik  va  hamkorlik  to'g‟risidagi  shartnoma  asosida  mustahkamlanib  bormoqda. 
Qozog'iston Prezidenti
 

---

N.Nazarboyev  1994-yil  10-  1  2-yanvarda  rasmiy  davlat  tashrifi  bilan  O'zbekistonda  bo'ldi. 
Ikki  Prezident  O'zbekiston  bilan  Qozog'iston  o‟rtasida  tovariar,  hizmatlar,  sarmoyalar  va 
ishchi  kuchlarning  erkin  o'tib  turishini  nazarda  tutuvchi  hamda  o'zaro  kelishilgan  kredit 
hisob- kitob. buydjet, soliq, narx, boj va valyuta siyosatini ta'minlash to'g'risida shartnomani 
imzoladilar.  1998-  yil  31-oktabrda  O'zbekiston  va  Qozog'iston  o'rtasida  abadiy  do'stlik 
shartnomasi imzolangan.
 
O'zbekiston  va  Qozog'iston  Prezidentlarining  Toshkentda  2000 -  yil  20-21-  aprel 
kunlari  bo'lgan  uchrashuvida  ikki  davlat  chegaralarini  aniq  belgilab  olishga  bag‟ishlangan 
uchrashuvi bo'ldi. Muzokaralar yakunida «O'zbekiston Respublikasi Prezidenti !. A.Karimov 
va  Qozog'iston  Respublikasi  Prezidenti  N.A.Nazarboyevning  qo'shma  bayonoti»  imzolandi. 
Jkki mamlakat mustaqilligi va ehegaralari daxlsizligini ta‟minlashga qaratilgan bu hujjat ikki 
tomonlama  hamkorlik  aloqalarini  yanada  mustahkamlash  va  chuqurlashtirishda   muhim 
ahamiyatga  egadir.  «Davlat  rahbarlari,  -  deyiladi  qo'shma  bayonotda,  -  O'zbekiston 
Respublikasi  bilan  Qozog'iston  Respublikasi  o'rtasidagi  chegara  ikki  davlat  qardosh 
xalqlarini  birlashtiruvchi  tinchlik,  do'stlik  va  yaxshi  qo'shnichilik  chegarasi  bo 'lib 
O'zbekiston va Qozog'iston aloqalari qolishda yakdildirlar». 2001  - yil 16-17-noyabr kunlari 
O'zbekiston  Prezidenti  islom  Karimov  rasmiy  tashrif  bilan  Qozog'istonda  bo'ldi.  Ikki  davlat 
Prezidentlari  O'zbekiston-Qozog'iston  davlat  chegarasi  to'g‟risida  Shartnoma  imzoladilar. 
2440  km  uzunlikdagi  chegaraning  96  foizi  belgilab  olindi.  Qolgan  qismini  kelishuv  asosida 
delimatatsiya  qilishga  kelishildi. 10  oy  davomida  bu  borada  tegishli  ishlar  amalga  oshirildi. 
2002-yil  9-sentabrda  Qozog'iston  Respublikasi  Prezidenti  Nursulton  Nazarboyevning 
taklifiga  binoan  Islom  Karimov  Ostona  shahriga  tashrif  buyurdi.  «O'zbekiston -Qozog'iston 
davlat  ehegaralari  ning  alohida  uchastkalari  to'g'risida  bitim»  imzolandi.  Ikki  mamlakat 
o'rtasidagi  chegaraga  oid  dolzarb  masalalar  huquqiy  jihatdan  o'z  yechimini  topdi.  Ikki 
mamlakat  o'rtasidagi  tovar  ayirboshiash  hajmi  2002 -  yilning  birinchi  yarmida  124  min. 
AQSH  dollarini  tashkil  etdi.  2002-yilda  -O'zbekistonda  38  ta  o'zbek-qozoq  qo'shma 
korxonasi, Qozog‟istonda 92 ta o'zbek-qozoq qo'shma korxonasi faoliyat yuritdi.