Toshkent davlat agrar universiteti nukus filiali

Kiritilgan daromad ta'siri va operatsion richag tahlili.
Operatsion richag yordamida, zararsizlik tahlili doirasida, tavakkalchilikning yanada batafsilroq tahlilini
o’tkazish mumkin.
Operatsion richag (Operating Leverage) tushum ko’payganda foyda necha marta o’zgarishini aks
ettiradi, demak:
Foydaning nisbiy o’zgarishi q Operatsion richag x Tushumning nisbiy o’zgarishi.
Operatsion richagni hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:
Operatsion richag q kiritilgan daromad/sof foyda
Sotuvlar hajmining o’zgarishi munosabati bilan, operatsion richagning foyda ko’rsatkichlariga bo’lgan
ta'sirini namoyish etuvchi quyidagi misolni ko’rib chiqamiz. (25.3-jadval)
25.3-jadval
Operatsion richagning foyda ko’rsatkichlariga bo’lgan ta'sirini
namoyish etuvchi misol ma'lumotlari.
X – korxona
Y - korxona
Tushum
500,000
100%
500,000
100%
minus o’zgaruvchan
xarajatlar
350,000
70%
100,000
20%
Kiritilgan daromad
150,000
30%
400,000
80%
minus doimiy
xarajatlar
90,000
340,000
Sof foyda (zarar)
60,000
60,000
Operatsion richag
2,5
6,7
Yuqoridagi misolda keltirilgan ma'lumotlarni asos qilib olgan holda, har bir korxonaning operatsion
richagini hisoblab chiqamiz.
Operatsion richag ta'rifiga muvofiq, sotuvlar hajmining 10%ga oshishi, X-korxonada foyda 25%ga, Y-
korxonada esa foyda 67%ga oshishiga olib kelishi lozim.
Buni, tushumning 10%ga oshishini kiritgan holda, osongina tekshirish mumkin: (25.4-jadval)
25.4-jadval
Operatsion richagning foyda ko’rsatkichlariga bo’lgan ta'sirini namoyish etuvchi misol (10%)
oshgandagi ma'lumotlari
X – korxona
Y - korxona
Tushum
550,000
100%
550,000
100%
minus o’zgaruvchan
xarajatlar
385,000
70%
110,000
20%
Kiritilgan daromad
165,000
30%
440,000
80%
minus doimiy
xarajatlar
90,000
340,000
Sof foyda (zarar)
75,000
100,000
Sof foydaning oshishi
25%
67%