Toshkent davlat agrar universiteti nukus filiali

o’zgaruvchan xarajatlar
deb aytiladi. O’zgaruvchan xarajatlarga misol
tariqasida xom-ashyo, ishchi kuchi, energiya resurslari va h. keltirish mumkin.
Ishlab chiqarish hajmi o’zgarishi bilan o’zgarmasdan qoladigan xarajatlar –
o’zgarmas xarajatlar
deb
nom olgan. O’zgarmas xarajatlarga ishlab chiqarish xonalarining ijara to’lovlari, uskunalar bo’yicha lizing
va boshqa turdagi to’lovlarni kiritish mumkin.
O’zgarmas va o’zgaruvchan xarajatlardan iborat bo’lgan xarajatlar turi –
aralash xarajatlar
deb
ataladi. Xarajatlarning ushbu turi amaliyotda juda kam uchrashiga qaramasdan, ularni ham e'tibordan
chiqarmaslik lozim. Misol uchun, ijara to’lovi ikkita qismga ajratilgan bo’lishi mumkin: ijarachi ishlab
chiqarish xonalari uchun alohida summa, va o’rnatilgan uskunaning har 1 soat ishi uchun alohida summa
to’lashi lozim bo’lgan taqdirda.
Barcha uslublarning mohiyati jami xarajatlarni tasvirlashga asoslanadi, ular grafik tarzda quyidagicha
ifodalanadi
25.1.-rasm. Xarajatlarning grafik tasviri
Muayyan ma'lumotlar asosida to’g`ri chiziq barpo etiladi, va u xaqiqatdagi ma'lumotlardan kelib
chiqqan holda, umumiy xarajatlarning savda hajmiga bog`liqligi to’g`risida tushuncha beradi. Ushbu to’g`ri
chiziqning vertikal o’q bilan kesishgan nuqtasi doimiy xarajatlarning bahosi hisoblanadi.
Misol uchun, tovarni yetkazib berish bilan bog`liq bo’lgan aralash xarajatlarni tahlil qilish kerak bo’lsin.
Ushbu xarajatlar bo’yicha xaqiqiy ma'lumotlar 25.1-jadvalda keltirilgan.
25.1-jadval
Yetkazib berish xarajatlari.
Oylar
Sotilgan tovarlar
soni
Yetkazib berish xarajati
(ming so’m)
Yanvar
6000
66000
doimiy xarajatlar
jami xarajatlar
ishlab chiqarish hajmi
Click here to buy
A
B
B