Toshkent davlat agrar niversitet

 

Buyuk Britaniya sug‘urta tizimi 

 

Buyuk  Britaniya  sug‗urta bozorining  markazi  London hisoblanadi.  Bu  shahar 

o‗zining  ko‗p  qirrali  sug‗urta  faoliyati  bilan  jahonda  mashhur.  Unda  jahonning 

yirik  sug‗urta  kompaniyalarining  vakolatxonalari  mavjud,  ular  faqat  sug‗urtalash 

---

bilangina emas, balki qayta sug‗urtalash bilan ham shug‗ullanadilar. Bular orasida 

―Lloyd‖ sug‗urta kompaniyasi markaziy o‗rin egallaydi. 

Buyuk Britaniya sug‘urta bozorining asosiy xususiyati quyidagilardan iborat: 

1. 

Aksiyadorlar  jamiyati  hamkorlik  sug‗urtasi  yo‗li  bilan  o‗zlariga  tegishli 

sug‗urta xillarini amalga oshiradi. 

2. 

Sug‗urta  tashkilotlari  orasida  Lloyd  sug‗urta  tashkiloti  markaziy  o‗rinni 

egallaydi,  unga  400  sug‗urta  sindikatlari  qaraydi.  Ular  anderrayterlar  tomonidan 

boshqariladi.  Anderayterlar  sug‗urtaning  aholiga  polis  sotish  assotsiatsiyasida 

idora  qiladilar.  Bundan tashqari brokerlar  tomonidan oddiy  va  qayta sug‗urtalash 

shartnomalari tuziladi. 

3. 

Sug‗urta  tashkilotlari  ustidan  savdo  va  sanoat  Departamentining  sug‗urta 

nazorati bo‗limi nazorat o‗rnatadi. Sug‗urtaning ayrim turlari bo‗yicha ruxsat olish 

uchun Departament bo‗limiga qator hujjatlar taqdim etiladi.  

4. 

Qayta sug‗urta hajmi cheklangan. 10 % dan ko‗pini har qanday sug‗urta 

tashkilotida,  20  %  dan  ko‗pini  mazkur  sug‗urta  kompaniyasi  kirgan  sug‗urta 

xoldingi  tizimida,  25  %  dan  ko‗pini    qaysidir  boshqa  mamlakatda  qayta 

sug‗urtalashga ruxsat beriladi. 

5. 

Buyuk  Britaniyada  fuqarolik  javobgarligining  majburiy  sug‗urtasi 

mavjud.  Transport,  uy  hayvonlari  egalarining  javobgarligi,  bundan  tashqari 

buxgalterlar,  advokatlarning  kasbiy  javobgarligi  bo‗yicha  sug‗urta  shartnomasi 

tuziladi. 

6. 

Moliyaviy hisobot auditor tekshiruvidan o‗tadi. 

7. 

Sug‗urta tashkilotlari o‗z foydasidan, mol-mulkidan soliq to‗laydilar. 

 

Germaniya sug‘urta bozori 

 

Germaniya sug‗urta bozorida mol-mulk sug‗urtasi 51%, shaxsiy sug‗urta 37%, 

tibbiy  sug‗urta  12%ni  tashkil  qiladi.  Fuqarolarga  sug‗urta  xizmati  ko‗rsatishdan 

olinadigan  daromadlar  yuridik  shaxslarga  ko‗rsatiladigan  xizmatlardan  olinadigan 

daromadlardan ko‗pni tashkil qiladi. Hammasi bo‗lib sug‗urta tashkilotlari faoliyati 

---

fuqarolarga  xizmat  ko‗rsatish  bo‗yicha  87  %,  yuridik  shaxslarga  13%  ni  tashkil 

qiladi. 

Germaniyada  sug‗urta  ishi  davlat  ijtimoiy  ta‘minoti  tizimi  va  sug‗urta 

xizmatlarining  xususiy  sektori  o‗rtasida  bo‗lingan.  Ijtimoiy  sug‗urta  yollanma 

mehnatda  band  bo‗lganlarning  barchasi  uchun,  agarda  ular  sug‗urta  ishining 

shaxsiy  sektori  tomonidan  (qarilik  sug‗urtasi,  ishsizlik  sug‗urtasi,  vaqtinchalik 

mehnatga  layoqatini  yo‗qotishdan  sug‗urtalash)  qamrab  olinmagan  bo‗lsa, 

majburiydir.  

Sug‗urta  xizmatlarining  shaxsiy  sektori  Germaniyada  aksionerlik  sug‗urta 

jamiyatlari, birgalikda sug‗urtalash jamiyatlari tomonidan ko‗rsatiladi. 

Sug‗urtani boshqarish Germaniyada yaxshi yo‗lga qo‗yilgan. Ularning faoliyati 

sug‗urta kompaniyalari faoliyatini nazorat qilish Federal idorasi tomonidan amalga 

oshiriladi. Bu federal organning asosiy vazifasi sug‗urtalanganlar huquqini himoya 

qilishdan  iborat,  chunki  Germaniyada  sug‗urta  tashkilotlarining  bankrot  bo‗lishi 

natijasida  sug‗urtalanuvchilarning  ko‗rgan  zararini  qoplaydigan    fond  tashkil 

qilinmagan.  

Sug‗urta  tashkilotlari  federal  viloyatlar  (er  organlari)  tomonidan  nazorat 

qilinadi.  Viloyat  (er)  darajasidagi  sug‗urta  nazorati  bilan  hududiy  iqtisodiyot 

departamentlari shug‗ullanadilar. 

Germaniyada  ixtiyoriy  sug‗urta  bilan  birga  majburiy  sug‗urta  ham  mavjud 

bo‗lib,  yollanib  ishlovchilar,  avtotransport  egalarini  uchinchi  shaxsga  yetkazgan 

zararlari,  havo  transporti  xodimlari,  dori-darmon  ishlab  chiqaruvchilar  majburiy 

tartibda sug‗urtalanadilar. 

Har  bir  sug‗urta  tashkiloti  yillik  hisobot  topshiradi.  Bu  hisobot  yo‗li  bilan 

tekshirishdan o‗tkaziladi. Sug‗urta tashkiloti daromadi soliqlar yordamida tartibga 

solinadi.  Sug‗urta  faoliyatidan  50%  stavka  bo‗yicha  daromad  solig‗i  undiriladi. 

Barcha  turdagi  tuzilgan  shartnomalar  bo‗yicha  (hayot  sug‗urtasi  bo‗yicha 

shartnomalardan  tashqari)  olingan  mukofotlar  80  %    soliqqa  tortiladi.  Sug‗urta 

mukofotlari summalari qo‗shilgan qiymat solig‗iga tortilmaydi. 

 

---