Toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali kompyuter injiniringi fakulteti kompyuter tizimlari kafedrasi

Jarohatlanish va kasb kasalliklarini o’rganish usullari
Sanoat korxonalarida baxtsiz xodisalar va ularni keltirib chiqaruvchi xavfli xolatlar baxtsiz xodisalarning kelib chiqishiga sabab bo’ladigan omillarni yo’qotish maqsadida aniqlanadi. Bu ishlar asosan oqilona usullarni qo’llash, baxtsiz xodisa va kasb kasalliklarining kelib chiqishidan xoli bo’ladigan ish sharoitini tashkil qilish hisobiga amalga oshiriladi. Baxtsiz xodisalar sabablarini aniqlash uchun asosan qo’yidagi usullardan foydalaniladi.
1. Statistika usuli. Bu usul baxtsiz xodisalarning umumiy statistik xisobga
olingan sanoat jarohatlanishi materiallarini taxlil qilishga asoslangan. Mazkur usul
sanoat jarohatlanishini taxlil qilish uchun asosiy material bo’lishdan tashqari, baxtsiz hodisalarni kamaytirish chora-tadbirlarini ko’rish uchun amaliy ma’lumot
beradi. Bu usul bilan sanoat jarohatlanishini aniqlovchi chastota koeffistienti va
jaroxatning og’irligi koeffistientining o’rtacha ko’rsatkichini olish mumkin.
Baxtsiz xodisalarning takrorlanish koeffistientini, 1000 ishchi hisobiga, ma’lum vaqt davomida sanoat korxonasida kelib chiqqan baxtsiz xodisalarning o’rtacha miqdorini quyidagi formula orqali aniqlash mumkin. bunda R - ma’lum vaqt ichidagi jarohatlanganlar soni; T - shu vaqt ichida korxonada ishlagan ishchilar soni. bunda P-hamma baxtsiz xodisaga uchraganlar tomonidan yo’qotilgan ish
kunlari soni; R-shu davrda baxtsiz xodisaga uchraganlar soni.Shuni aytib o’tish
kerakki, bu ko’rsatkich haqiqiy og’ir jarohatlanish belgilarini ko’rsata olmaydi,
chunki uning tarkibiga nogironlik va o’lim bilan tugagan baxtsiz xodisalar kiritilmagan, ular alohida hisobga olinadi. Statistika usulini ikkiga bo’lib qarash qabul qilingan: guruh va topografik usullardir.
Guruh usuli. Statistik usulning tarkibiy qismi hisoblanadi va baxtsiz xodisalarning bir xil sharoitlarda va ayrim belgilari bilan (masalan vaqti va sodir bo’lgan joyi, baxtsiz xodisaning xususiyatini va x..k.) guruh xolida takrorlanishini aniqlash imkoniyatini beradi.