Toshkent arxitektura qurilish

3.9-rasm. Ariqlarning shahar xo„jaligiga ta‟siri.
74

Yoz va kuz paytlarida ko‗l va hovuz suvlarini muttasil almashtirib turish lozim bo‗ladi. Bu ishlar yirik shaharlarda shu davrda 5 martagacha, boshqa shaharlarda 2-4 martagacha amalga oshirilishi kerak. Bunday hovuz va ko‗llarning chuqurligini 1,5 dan kam bo‗lmasligini ta‘minlash juda muhimdir. Bu qoida faqat shahar ichidagi hovuzlargina emas, balki shahar atrofidagi 3 km gacha masofada bo‗lgan hovuzlarga ham taalluqlidir.
O‗z tarkibida zaharli, radioaktiv va bakteriyalari bo‗lgan oqova suvlar kanalizatsiyaga tashlanishdan oldin tozalanishi va uning harorati 400 ºS dan oshmasligi kerak.
Ichimlik va madaniy-maishiy maqsadlarda foydalaniladigan suvning tarkibi va asosiy xossalariga quyidagi talablar qo‗yiladi:

• 
  eritilgan kislorod tarkibi yilning qaysi fasli va davri bo‗lishiga qaramay (kunduzi soat 12 da olingan) 4 Mg/l dan kam bo‗lmasligi;
  
• 
  suvdagi muallaq zarrachalarning miqdori 0,25 Mg/l dan oshmasligi;
  

• 
  suvning hid va ta‘amga bo‗lgan jadalligi 2 dan oshmasligi;
  
• 
  suv ustunidagi rang berishi 20 sm dan oshmasligi kerak;
  
  • 
    cho‗miladigan suvlar uchun zaharli moddalar miqdori chegara qiymatida bo‗lishi;
    
  • 
    suv yuzida dog‗ hosil qiluvchi yog‗-moy moddalar qoplamasi bo‗lmasligi;
    
• 
  suvda kasallik tug‗diruvchi mikroblarning bo‗lmasligi;
  
  • 
    qurilgandan keyingi 10 yil davomidagi eng issiq oylardagi sharoitda ham o‗rtacha issiqlik miqdori 30ºS dan oshmasligini ta‘minlash;
    
  • 
    oqova suv tashlangan ko‗l va hovuzlarning faollik reaktsiyasi 6,5
    bo‗lishi;
    
  • 
    oqmaydigan suv havzalarida fosfor ko‗p miqdorda bo‗lmasligi va azot umuman bo‗lmasligi shart.
    

Takrorlash uchun savollar:

1. 
   Shahar sug‗orish tizimi qadim davrlardan qaysi mamlakatlar hududlarida rivoj topgan?
   
2. 
   Qor-yomg‗ir suvlarining paydo bo‗lish sabablari.
   
3. 
   Shahar hududidan qor-yomg‗ir suvlarini bartaraf qilish muammolari.
   
4. 
   Shaharning yopiq oqova suv tarmog‗i vazifasiga qarab qanday imkoniyatlarni o‗z ichiga oladi?
   
5. 
   Shahar hududidagi oqova suv tarmog‗iga qo‗yiladigan sanitar-gigienik talablar.
   
6. 
   Shahar oqova suv tarmog‗ining rivojlanish tarixi.
   
7. 
   Kollektorlarning gidrologik hisobini tushuntirib bering.
   
8. 
   Kollektorlarning gidrologik hisobini amalga oshirishda qaysi parametrlar muhim hisoblanadi?
   
9. 
   Shahar sug‗orish tizimi tasnifini tushuntiring.
   
10. 
    Ariqlarning shahar xo‗jaligi ekologiyasiga ta‘siri.
    

IV BOB. SHAHAR HUDUDINI SIZOT SUVLARDAN HIMOYA QILISH

1.