Toshkent-arxitektura qurilish intituti qurilishni boshqarish fakulteti 27-20 guruh talabasi nafasova nargizaningning qurilish materiallari va buyumlari fanidan mustaqil ishi

Birinchidan, muntazam o‘sib borayotgan aholini shahar atrofiga joylashtirish avtomobil yo‘llari va jamoat transporti tizimi yukini og‘irlashtiradi. Tiqilinch sababli aholining yo‘l harajatlari oshadi, aholi va transport oqimining o‘sishi transport infratuzilmalarini saqlash va rivojlantirish harajatlarini ko‘paytirib yuboradi. Shahar markazida aholi zichligining oshishi muhim afzalliklarga ega, biroq faqat muayyan chegaralargacha va muayyan sharoitlarda. Masalan, markaz aholisi avtomobildan voz kechishni xohlashi uchun jamoat transportining rivojlangan tizimi zarur. Ma’lum vaqtda kommunal va ijtimoiy infratuzilmalarni saqlash, transportni boshqarish, ekologik oqibatlarga qarshi kurashish va boshqa harajatlar aholi zichligi oshishidan ko‘riladigan foydadan oshib ketishi mumkin. Toshkentning markaziy qismidagi binolarning qavatlari va zichligini oshirish to‘g‘risida so‘z borganda bu chegaralarni aniq tasavvur qilish zarur.

Ikkinchidan, Toshkent — uylar va xonadonlar egalari shahri. Uy-joy aholining katta qismi uchun asosiy, ko‘p hollarda, yagona ahamiyatga molik mulk hisoblanadi. Ko‘chmas mulkka egalik huquqi (biroq yerga emas) ko‘plab uy egalari o‘rtasida taqsimlangan bo‘lib, u markazda ham va shahar atrofida ham redevelopment, qayta ixtisoslash bo‘yicha loyihalar jozibadorligini pasaytiradi. Xususan, agar hammasi qonun bo‘yicha amalga oshirilib, barcha mulk egalarining manfaatlarini qondirishga harakat qilinsa. Bitim tuziladigan ko‘chmas mulkning norasmiy baholari bugun yer narxining yasama tadbiri hisoblanadi. Shuning uchun Toshkent markazidagi ikki sotixli vayrona kulba bilan shahar chekkasidagi yaxshi ta’mirlangan besh xonali xonadon narxi teng bo‘lishi mumkin. Biroq, bunday baholar haqiqatan ham ishonchli xabar bera oladimi? Ehtimol Chilonzor tumanidagi metrodan chiqishdagi ikki sotix yer u yerda barpo etilgan magazin katta daromad keltirgani uchun qimmat turishi lozimdir?

Agar boylar markazda, kambag‘allar shahar chekkalarida yashasa nima bo‘ladi? Toshkentning markaziy hududlarida boshlangan va rejalashtirilayotgan uy-joylar loyihalari 1960 yillarda Buyuk Britaniyada kiritilgan va ancha badavlat aholi va tadbirkorlarni jalb etish uchun tanazzulga yuz tutgan shahar tumanlarini rekonstruksiya qilish ma’nosini bildiruvchi jentrifikatsiya (gentrification. ingl) triggeri bo‘lishi mumkin. Hududlarni obodonlashtirish va uy-joylarni yaxshilash ijara to‘lovi oshishiga olib keladi, natijada kam daromadli aholini uy-joy ancha arzon bo‘lgan hududlarga ko‘chishga majbur etadi. Jentrifikatsiyani kechirgan hududda ko‘chmas mulk narxi oshadi, ularning ko‘rinishi yaxshilanadi, jinoyatchilik kamayadi va hokazo. Ammo bu jarayon jamiyatni qatlamlashtirish va kam ta’minlanganlar ko‘chib borayotgan chekka hududlar tanazzulga yuz tutishiga olib keladi. Bu o‘rinda uzoq muddatli zarar olingan foydadan ancha oshishi ham mumkin.