Toshkent arxitektura qurilish instituti

3.14-rasm. «QBI – xolding» (SUI – xolding) YoAJ ning tashkiliy tuzilmasi. 

---

101 
 
«Lakistroy  –  injiniring»  firmasi  tashqi  muhandislik  tarmoqlari  bo‘yicha 
butun  ishlar  majmuasini  bajaradi.  «Rus  –  Inv.  M.»  firmasi  (AJ)  xoldingga 
tegishli  bo‘lgan  barcha  ko‘chmas  mulklarni  boshqarish  uchun  tashkil  qilingan 
(rasmda ko‘rsatilmagan). 
Nisbatan  kichik  hajmli,  tor  doirada  ixtisoslashtirilgan  ishlar  tashqi 
(sub)pudratchilar tomonidan bajariladi.  
Zamonaviy  qurilish  firmalarida  kompyuterlashtirishdan,  ayniqsa 
loyihalash sohasida keng ko‘lamda foydalaniladi.  
«QBI  –  xolding»  turli  xil  birlashmalarni  tashkil  qilish  yo‘li  bilan 
rivojlanishda  davom  etmoqda,  jumladan  hamkorlikdagi  sarmoyalar  bilan 
kompaniyalar,  yirik  loyihalarda  hamkorlikda  ishtirok  etish  asosidagi 
assotsiatsiyalar  tashkil  qilinishi  qayd  qilinadi.  O‘zining  xususiy  sarmoyasi 
to‘planib  borishi  bilan,  xolding  investor  sifatida  faoliyatga  kirish 
imkoniyatlariga ega bo‘lib, bu uning oldida yangi imkoniyatlar ochib beradi.  
Integratsiyaning  zamonaviy  shakllariga  yana  bir  misol  sifatida  huquqiy 
jihatdan  mustaqil,  xususiy  korxona  –  «AMMY  –  qurilish»  («DONstroy») 
(AMMY  –  alohida maqsadlarga  mo‘ljallangan  uylar)  YoAJ ni  ko‘rsatib o‘tish 
mumkin.  
«DONstroy»  tashkiliy  tuzilmasiga  investitsion  siklning  barcha 
ishtirokchilari kiritilgan: 

 
Birlashmaning  (YoAJ)  barcha  ishtirokchilari  uchun  moliyaviy  va 
huquqiy xizmat ko‘rsatishni ta’minlovchi, buyurtmachi – quruvchi xizmati; 

 
Me’morchilik – loyihalash tashkiloti va konstruksiya byurosi (OAJ); 

 
O‘z  tarkibida  to‘qqizta  umumiy  qurilishga  oid  va  ixtisoslashtirilgan 
boshqarmalarni  birlashtiruvchi  qurilish  tresti  (OAJ);  trest  tarkibi  metalldan 
ishlangan konstruksiyalar, alyumindan ishlangan vitrajlar, plastik deraza romlari 
va boshqalarni ishlab chiqarish sexlari bilan birgalikdagi katta ko‘lamdagi ishlab 
chiqarish  –  jamlash  bazasiga  ega  bo‘lib,  baza  tarkibida  mexanizatsiya 

---

102 
 
boshqarmasi  ko‘tarish  qurilmalari  (
kran
),  yer  qazish  mashinalari,  beton  ishlari 
uchun mo‘ljallangan qurilmalar va boshqalar bilan ta’minlashni amalga oshiradi, 
cho‘qqi  («
pik
»)  holatidagi  davrda  trestda  8 000  –  9 000  kishi  ish  bilan  band 
bo‘lishi  va  bu  tarkib  kelib  tushadigan  buyurtmalarga  muvofiq  belgilanib,  bu 
holat bozor munosabatlari sharoitlari uchun xos xususiyat hisoblanadi; 

 
Binolardan foydalanish xizmati (OAJ). 
Yuqorida  keltirilgan  ro‘yxat  tarkibidan  ko‘rish  mumkinki,  tashkilot 
tuzilmasi butun investitsion sikl majmuini o‘z ichiga qamrab oladi. Yuqoridagi 
misolda  sanab  o‘tilgan  funksiyalarga  qo‘shimcha  ravishda,  «DONstroy» 
saralangan  (
elita
)  tavsifdagi  turar-joylar  majmualarini  qurishni  tugallash 
ishlarini  ta’minlab  berishi  qayd  qilinadi  (jumladan,  Moskva  hududida  «Алые 
паруса»  (Alvon  yelkanlar),  «Triumf  –  Palas»  (G‘alaba  –  Maydoni)  kabi turar 
joy  majmualari  qurib  bitkazilgan),  shuningdek  Rossiya  va  xorijiy  qurilish 
amaliyoti  uchun  xos  bo‘lmagan,  foydalanish  va  servis  xizmatlari  ko‘rsatishni 
tashkil qiladi.  
«Sentr Polikvart» OAJ (xolding) innovatsion siklning barcha bosqichlarini 
o‘z ichiga qamrab oladi (3.15-rasm). Bu yerda alohida xizmat sifatida marketing 
ajratilib ko‘rsatilishi qiziqish uyg‘otib, shuningdek axborot texnologiyalarining 
loyihalash  faoliyatida  joriy  qilinishi  va  rivojlantirilishi  uchun  alohida  bo‘lim 
joriy qilingan. 
Keltirilgan misollardan ko‘rish mumkinki, boshqaruv tuzilmasi tarkibida 
mustaqillikdan  avvalgi  rejalashtirilishni  markazlashtirish  bilan  bog‘liq 
bo‘linmalarning  (rejalashtirish  xizmatlari,  mehnat  va  ish  haqi  to‘lash  bo‘limi) 
tugatilishi  va  shuningdek,  bunda  sof  bozor  munosabatlari  ta’sirida  yuzaga 
kelgan  yangi  bo‘limlar  (marketing,  huquqiy  xizmat)  shakllanishi  kuzatiladi. 
O‘zbekistonda  qurilish  amaliyoti  uchun  mutlaqo  yangi  tavsifdagi,  shartnoma 
tuzilishi  asosida  qurilishda  mavjud  barcha  masalalar  yuzasidan,  jumladan 
loyihalarning asoslab berilishidan tortib, boshlang‘ich tadqiqotlarni olib borish 

---

103 
 
va loyihalashning barcha sikllari bo‘yicha ishlarni amalga oshirish, ob’yektlarni 
qurish  va  qurib  bitkazilgan  ob’yektlarni  foydalanishga  topshirish  va 
o‘zlashtirishgacha  barcha  masalalarni  yuqori  kasbiy  mahorat  (
professional
) 
darajada xizmat ko‘rsatuvchi firmalar tashkil qilinishi qayd qilinadi. Bu firmalar 
tomonidan  ko‘rsatiladigan  xizmatlar  spektri  tarkibiga  maslahat  berish 
(konsalting),  shuningdek  umumiy  holda  loyihaning  alohida  bosqichlarida  yoki 
uning  to‘lig‘icha  ro‘yobga  oshirilishida  rahbarlikni  o‘z  zimmasiga  olish  ham 
kiritiladi.  
Qurilish  hajmi  ortishi  bilan  uni  tashkil  qilish  tavsiflarining  geometrik 
progressiya  asosida  keskin  murakkablashishi  ham  qayd  etilib,  shuningdek 
axborotning  qayta  ishlanishi  ortib,  ushbu  holatga  bog‘liq  muhandis–texnik  va 
boshqaruv  faoliyati  bilan  shug‘ullanadigan  ishchi–xodimlar  (
personal
)  soni 
ortishi  kuzatiladi.  Boshqaruv  apparatining  o‘sib  borishiga  qaramay,  boshqaruv 
sifati talab darajasi ancha ortda qolishi kuzatiladi.  
Bunday vaziyatning asosiy sabablaridan biri –boshqaruv sohasida mehnat 
unumdorligining  ortda  qolishi  bilan  bog‘liq.  Loyihalash  va  boshqaruv 
texnologiyalarini  kompyuterlashtirish  boshqaruv  mehnatining  samaradorligini 
oshirishi e‘tirof etilgan.