Toshkent arxitektura qurilish instituti

3.12 – rasm. YoAJ MJS ning tuzilma sxemasi. 

---

94 
 
MCHJ  egalari  rahbarlik  faoliyatiga  nisbatan  yuqori  professional 
tayyorgarlikka  ega  bo‘lgan,  shuningdek  o‘z  faoliyatlari  natijalaridan  bevosita 
manfaatdor bo‘luvchi sobiq BIB rahbariyati hisoblanadi.  
Investitsiya  va  investitsion  sikli
.  Bozorda 
iste’molchi  –  bajaruvchi 
munosabatini qurilish investitsiyalar va 
investitsiya sikli
 (IS) tushunchalari bilan 
bog‘liq. 
Investitsiyalar 
–  daromad  olish  yoki  ijtimoiy  natijalarga  erishish 
maqsadida korxonaning faoliyat ob’yektlariga jalb qilinadigan mol–mulk va pul 
mablag‘lari  hisoblanadi.  Pul  mablag‘laridan tashqari, investitsiya  sifatida bank 
kreditlari, qimmatbaho qog‘ozlar, qurilmalar, patentlar, litsenziyalar va boshqa 
mol-mulk va mol-mulk huquqi o‘rin tutishi mumkin, ulardan foydalanish bilan 
iqtisodiy yoki ijtimoiy samaraga erishiladi
.  
Investitsiya  faoliyat  ishtirokchilari  (sub’yektlari)  –  vositalarni 
sarflaydigan 
investorlar
, shuningdek quruvchilar, buyurtmachilar, pudratchilar, 
yetkazib  beruvchilar,  loyihalash  tashkilotlari,  bank,  sug‘urta  tashkilotlari, 
vositachi tashkilotlar va quriluvchi ob’yektlardan foydalanuvchilar bo‘lib kelishi 
mumkin.  
Investitsiya  faoliyati  sub’yektlari  bir  necha  funksiyani  birga  bajarishlari 
mumkin: jumladan, quruvchi va buyurtmachi, buyurtmachi–loyihalashtiruvchi–
quruvchi–foydalanuvchi  va  shu  kabi  tartibda  namoyon  bo‘lishlari  mumkin. 
Investor mustaqil investitsiyaning o‘lchami va yo‘nalishlariga mustaqil aniqlik 
kiritadi,  uning  samaradorlik  darajasi(rentabelligi)ni  aniqlaydi.  U  ro‘yobga 
oshirish  jarayoniga  shartnoma  asosida  boshqa  yuridik  va  jismoniy  shaxslarni 
jalb etish huquqiga ega hisoblanadi.  
Hatto, «sof kapitalizm» tuzumi qaror topgan mamlakatlar masalan, AQSH 
da  korxona  egalarining  tezkor  tavsifli  faoliyatiga  aralashmagan,  turli  tartibga 
soladigan  (regulyatsiya)  chora–tadbirlar  amalga  oshirilishi:  jumladan, 
xarajatlarni  qoplay  olmaydigan korxonalarga ko‘maklashish  (dotatsiya  berish), 

---

95 
 
subsidiya  berish,  byudjet  hisobidan  qarz  berish,  imtiyozli  kreditlar  ajratilishi, 
soliq  va  bojxona  to‘lovlari  bo‘yicha  imtiyozlar  berilishi  va  rag‘batlantirish 
me’yorlari  kabi  chora–tadbirlar  bilan  o‘z  investitsion  siyosatini  muntazam 
amalga  oshirish  mumkinligi  qayd  etiladi.  Shuningdek,  bu  maqsadlarda  davlat 
miqyosidagi  me’yor  va  standartlarga  amal  qilishni,  yer  maydonlaridan  va 
boshqa  tabiiy  resurslardan  foydalanish  shartlariga  amal  qilishni  nazorat  qilish, 
mutlaq yakka hokimlikka (monopoliya) qarshi chora-tadbirlarni amalga oshirish, 
davlat mulkining xususiylashtirilishi va boshqa ko‘plab shunga o‘xshash chora–
tadbirlardan  foydalaniladi.  Davlatning  ta’sirchan  aralashuvi–  bu,  bevosita, 
umumiy  milliy  va  mahalliy  miqyosdagi  investitsiya  dasturlarning  ishlab 
chiqilishi va amaliyotga joriy qilinishi bilan bog‘liq bo‘lib, ayrim hollarda ular 
ro‘yobga  oshirilishida  bevosita,  to‘g‘ridan–to‘g‘ri  boshqaruv  o‘rnatiladi. 
Masalan,  ma’lum  muddatga  belgilangan  “Qurilishning  pudrat  ishlari  Dasturi 
haqida”gi Vazirlar Mahkamasining Qarorlari har yil uchun tasdiqlanadi.