Toshkent arxitektura qurilish instituti

Muhandislik  tahlil  indeksi  =  qiymat/sarf–harajatlar  =  foydalilik/sarf–
xarajatlar  
Mavjud adabiyotlarda Muhandislik tahlil haqida keltirilgan maslahatlarda 
birinchi navbatda, qiymat omilining tahlil qilinishiga e’tibor qaratilishi zarurligi 
qayd qilinadi. 
Loyihalovchiga
  sarf–harajatlarni  kamaytirish  uchun  ko‘rsatma  beriladi, 
jumladan: 

 
imkoniyat darajasida bino tuzilmasini soddalashtirish; 

 
beton  konstruksiyalarni  loyihalashda  standart  o‘lchamlar  bilan 
cheklanishi,  bunda  iloji  boricha  opalubka  shakllaridan  takroriy  holatda 
foydalanishda elementlar o‘lchamlarining bir xil hajmda bo‘lishiga intilish; 

 
konstruksiyalarga  nisbatan  asoslanmagan  holatda,  murakkab  maxsus 
talablar qo‘yilishini rad etish; 

 
imkon darajasida mahalliy materiallardan foydalanish; 

 
qurilishda  iqtisodiy  tejamli  bo‘lgan  samarali  usul  va  uslub  hamda 
qurilmalardan foydalanish imkoniini hisobga olgan holatda loyihalash; 

 
ko‘pchilik pudratchilar va ta’minotchilar uchun tanish texnik talablar 
standartlaridan foydalanish; 

---

168 
 

 
loyihaga  qo‘yilgan  talablar  aniq  ifodalanishi  uchun  texnik  shartlar 
matnlarini aniq va ravon ifodalash; 

 
tomonlarning  ehtimoliy  o‘zaro  shubhalari,  tushunmovchiliklar  va 
ziddiyatli  qarama–qarshiliklarini  bartaraf  etish  maqsadida,  qurilish 
boshlanguniga  qadar  manfaatdor  tomonlar  bilan  uchrashuv  va  majlislar 
o‘tkazish. 
Ushbu  maqsadlarda 
pudratchiga
  quyidagi  hollarga  amal  qilish 
ko‘rsatmasi beriladi: 

 
geografik  omil  va  uchastkaning  gidrogeologik  tavsiflari,  iqlimning 
qiymatga  ta’sirini  aniqlash, shuningdek materiallarni  yetkazib  berish va ishchi 
kuchlar ta’minoti manbalari, mahalliy xizmat ko‘rsatish tashkilotlarini maqsadga 
muvofiq aniqlash; 

 
ish  bajarish  vaqti  emas,  balki  bajarilgan  ishlar  hajmi  bo‘yicha 
ishchilarga haq to‘lashni afzal deb topish; 

 
og‘ir  baxtsiz  hodisalar  va  vaqt  yo‘qotish  hodisalarini  kamaytirish 
vositasi sifatida texnika havfsizligini o‘rgatish. 
Konstruktivlik
  (
Constructibility
).  Bu  atama  orqali  qator  MDH  (masalan, 
Belorussiya,  Qirg’iziston,  Qozog’iston,  Rossiya,  O‘zbekiston  va  b.lar),   
davlatlari  amaliyotida  qurilishga oid  loyiha  yechimlarining texnologik  jihatlari 
ifodalanadi.  Amerika  miqyosidagi  qurilishlar  amaliyotida  esa  – 
konstruktivlik
 
tushunchasi – bu loyihalash, ishlarni rejalashtirishda, shuningdek ta’minotda va 
ishlab  chiqarishni  tezkor  tavsifda  boshqarishda  qurilish  tajribasi  va  mavjud 
bilimlardan maksimal darajada foydalanishni o‘zida ifodalaydi.  
Funksional  nuqtai  nazaridan 
konstruktivlik
,  muhandislik  tahlildan  farqli 
ravishda loyihani ro‘yobga oshirishning barcha fazalarida amal qilinishi o‘rniga 
loyihaning  qurilishga  oid  fazalarining  maksimal  samaradorligini  ta’minlashga 
yo‘naltiriladi.  Buyurtmani  qabul  qilib  olgan  pudratchi  loyihaning  maqsadga 

---

169 
 
muvofiq  qiymatini  ta’minlash  uchun  barcha  mavjud  bilimi  va  materiallarini 
ishga soladi. Uning tajribasi nisbatan materiallarni past narxlarda yoki qurilish 
hududiga yaqin joylashgan hududdan yetkazib beruvchi ta’minotchilarni tanlab 
olishga  ko‘maklashib, bu  esa  transport vositalari  sarf–harajatlarini kamaytirish 
imkonini beradi.  
Konstruktivlikni tahlil qilish davomida quyidagi omillarni ko‘rib chiqish 
tavsiya qilinadi: 

 
ishlarning grafigi (
taqvimiy reja/tarmoqqa oid grafik
); 

 
qiymatlar  bo‘yicha:  boshlang‘ich  qiymatlar,  qadoqlash  va  yetkazib 
berish uslublari; raqobatning ta’siri; 

 
materiallar va mehnat resurslarining olinishi imkoniyatlari; 

 
ishlarning bajarilish ketma–ketligi o‘rtasida bog‘liqliklar; 

 
ob–havo sharoitlari. 
Muhandislik  tahlili  va  konstruktivlik
  bo‘yicha  bajarilgan  ishlarning 
samaradorligi  ishtirokchilar  o‘rtasida  o‘zaro  hamkorlik  munosabatlari  qaror 
topishini  va  Loyihaning  barcha  bosqichlarida  muqobil  yechimlarning 
muhokama qilinishini belgilab beradi.