Toshkent arxitektura-qurilish instituti iqtisodiyot nazariyasi

4-MAVZU. TOVAR-PUL MUNOSABATLARI RIVOJLANISHI 

BOZOR IQTISODIYOTI SHAKLLANISHI VA AMAL QILISHINING 

ASOSIDIR  

Reja: 

---

 

 

1.  Natural  ishlab  chiqarishdan  tovar  ishlab  chiqarishga  o‗tish  va  uning 

rivojlanishi. 

2. Tovar va uning xususiyatlari. 

3.  Qiymatning  mehnat  nazariyasi  va  keyingi  qo‗shilgan  miqdor  nafliligi 

nazariyalari. 

4. Pulning kelib chiqishi, mohiyati va vazifalari. 

 

Oldingi mavzularda ishlab chiqarishning umumiy, hamma bosqichlariga xos 

bo‗lgan qonun-qoidalari va tushunchalarini, ijtimoiy tizimlar va mulk shakllarining 

o‗zgarib turishini ko‗rib chiqdik. Lekin, ayrim iqtisodiy jarayonlar tarixiy tavsifga 

ega bo‗lsada, uzoq davrlar davomida saqlanib qolishi mumkin. Jumladan, insoniyat 

tarixiy  taraqqiyotining  ko‗pgina  bosqichlarida  ijtimoiy-iqtisodiy  shakllarning 

ayrim  turlari  uzoq  vaqt  mavjud  bo‗ladi.  Masalan,  ibtidoiy  jamoa  tuzimi 

emirilayotgan sharoitdayoq vujudga kelgan tovar ayirboshlash bir ishlab chiqarish 

usulidan  boshqasiga  o‗tib,  bir  necha  ming  yillardan  beri  amal  qilib,  rivojlanib 

kelmoqda.  

SHu  bilan  birga  biron-bir  ijtimoiy-iqtisodiy  shaklning  turli  tarixiy  davr 

sharoitidagi  mazmuni,  o‗rni,  roli  va  ijtimoiy  oqibatlari  ko‗p  jihatdan  turlicha 

bo‗ladi.  Lekin  ularning  umumiy,  eng  xususiyatli  belgilari  saqlanib  qoladi.  SHu 

sababli  mavzuni  ijtimoiy  xo‗jalik,  ya‘ni  ijtimoiy  ishlab  chiqarish  shakllarini  tahlil 

qilishdan  boshlaymiz.  Keyin  tovar  va  uning  xususiyatlari,  tovar  qiymatining 

miqdori,  uni  aniqlashga  bo‗lgan  yondoshuvlar,  pulning  vujudga  kelishi,  mohiyati 

va vazifalari yoritiladi.