Toshkent arxitektura-qurilish instituti iqtisodiyot nazariyasi

2-chizma. Ishlab chiqarish jarayonining ikki tomoni. 

 

SHuni  ta‘kidlash  lozimki,  naflilikni  yaratishda  kapital  to‗liq  qatnashadi, 

qiymatni tashkil topishida esa qisman-qisman, ya‘ni uni eskirgan qismi qatnashadi. 

Bu ishlab chiqarish jarayonida qatnashayotgan ayrim tabiiy kuchlar qiymatga ega 

emas, shuning uchun ular tovarning iste‘mol qiymatini hosil qilishda omil sifatida 

qatnashadi,  lekin  qiymatning  tashkil  topishida,  uning  ko‗payishida  qatnashmaydi. 

 

3-chizma. Tovar va xizmatlar nafliligi va qiymatining yaratilishida 

ishlab chiqarish omillarining roli. 

Яратилган товар ва хизматлар 

Нафлиликнинг яратилишида 

қатнашади 

Қийматни ташкил топишида 

қатнашади 

Ер 

Капитал  

Ишчи 

кучи 

меҳнати 

Меҳнат 

Аниқ меҳнат 

билан ўтказил 

ган ишлаб 

чиқариш воси 

талари қиймати 

Абстракт 

меҳнат билан 

яратилган 

янги қиймат 

 

Қийматнинг ўсиш 

жараѐни 

 

Капитал: ишлаб 

чиқариш воситалари ва 

ишчи кучи қиймати 

 

Ишлаб чиқаришнинг 

омиллари 

 

 

Натижа: товар ва 

хизматлар 

 

 

Ишлаб чиқариш 

жараѐни 

 

 

Сарфланган ва 

қўшилган қиймат 

 

---

 

 

Demak,  ishlab  chiqarilgan  tovarlarning  nafliligini  yaratishda  har  uchala 

omil:  er,  kapital,  ishchi  kuchi  qatnashadi,  qiymatni  tashkil  topishida  esa 

mehnatning o‗zi qatnashadi. Bu holat 3-chizmada tushunarliroq tasvirlangan. 

Ishlab  chiqarish  jarayonining  ikki  tomonlama  tabiati  uning  natijalarining 

ham ikki tomoni borligini ko‗rsatadi.