Toshkent arxitektura qurilish instituti d. Sh. Inoyatova qurilishda menejment

2.2. Qurilishda ishlab chiqarishni tashkil etishni loyihalashtirish 
 
Loyihalash qurilishdagi dastlabki bosqich bo‘lib u qurilishga sarf qilinadigan 
kapital mablag‘larning samaradorligini ta’minlash va oshirishda hal qiluvchi rol 
o‘ynaydi. Qurilish ishlab chiqarishining texnik – iqtysodiy ko‘rsatkichlari, 
quriladigan korxonalarning ishlab chiqarish quvvati va kishilar turmush 
darajasining qay darajada o‘sishi ko‘p jihatdan tayyorlangan loyihaning sifatiga 
bog‘liq bo‘ladi. 
Loyihalar
 
foydalanish darajasiga ko‘ra ikki xil: yakka tartibdagi yoki 
na’munaviy bo‘lishi mumkin. Yakka tartibdagi loyiha asosida quriladigan binolar 
qabul qilingan loyihaviy yechimlar (hajmi, ko‘rinishi, xonalarning joylashuvi va 
h.k.)ning o‘ziga xos va takrorlanmasligi, xilma – xilligi bilan ajralib turadi. 
Namunaviy loyihalar asosan talab va ehtiyoj ko‘p bo‘lgan binolar uchun tuzilishi 
mumkin. Namunaviy loyihalardan foydalanganda yoki katta bo‘lmagan binolarni 

---

36 
loyihalash bir bosqichda amalga oshiriladi va bunda to‘g‘ridan - to‘g‘ri ishchi 
loyiha tuziladi. Yirik qurilishlarning loyihasi yoki muhim ahamiyatga ega bo‘lgan 
yakka tartibdagi loyihalar ikki bosqichda amalga oshiriladi, birinchi bosqichda 
qurilish texnik – iqtisodiy tomondan asoslanib uning umumiy me’yorlar asosidagi 
narxi aniqlansa, 2 – bosqichda ishchi loyiha tuziladi. 
Loyihani tayyorlashda tartibini bilish yosh mutaxassislar uchun o‘ta 
muhimdir. Bunda loyihalashga bo‘ladigan tayyorgarlik ishlarini ham bilish zarur. 
U avvalo buyurtmachining qurilish qilish to‘g‘risidagi qaror qabul qilishi va zarur 
hollarda u qarorini yuqori tashkilotlarda himoya qilishi bilan boshlanadi. Shundan 
so‘ng qurilish uchun joy tanlash va uni ajratishga erishish, loyiha uchun topshiriq 
va qurilish pasportini tayyorlash hamda shahar (tuman) me’morchilik bo‘limi 
orqali qurilishga me’moriy rejalashtirish talablari to‘plamini tayyorlatish zurur 
bo‘ladi. Shundan so‘ng buyurtmachi va loyihachi o‘rtasida shartnoma tuzilib, 
keyingisi tomonidan qurilishning loyiha – smeta hujjatlarini tuzishga kirishiladi. 
Tayyorlangan loyiha nafaqat buyurtmachi tomonidan, balki bosh pudratchi 
tomonidan ham ma’qullanishi lozim. Loyiha ma’qul bo‘lgandan so‘ng qabul 
qilingan yechimlarni naqadar to‘g‘ri ekanligiga, smetalarning mavjud me’yorlar 
asosida tuzilib kapital mablag‘larning maksimal samaradorligini ta’minlash ko‘zda 
tutilganligiga ishonch hosil qilish maqsadida loyiha mutasaddi tashkilotlar orqali 
ekspertizadan o‘tkaziladi. Ekspertizadan o‘tkazilib tasdiqlangan topshiriq qurilish 
uchun qabul qilinadi.