Toshkent aloqa tehnologiyalari universiteti u. N. Karimova metrologiya va telekommunikatsiya tizimlarida o

Vaqt intervallarini noniusli o’zgartiradigan raqamli o’lchagichlar. Qisqa bir karrali vaqt intervallarini bevosita sanoq usuliga asoslangan asboblar bilan o’lchashda foydala­ni­layotgan elementlar bazasining tezkorligiga bog’liq bo’l­gan diskretlik xatoligi hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ladi. Vaqt intervalini noniusli o’zgartiradigan raqamli o’lcha­gichlar (7.11-rasm) tezkorligi chegaralangan schyotchiklardan foydalanilganda katta aniqlikka erishish imkonini beradi.

Shakllantiruvchi qurilma davomiyligini o’lchash zarur bo’lgan kirish signali U_kir dan start impulsi U_start va to’xta impulsi U_to’xta  ni shakllantiradi (7.12-a, b, v rasm). Start impulsi takrorlanish davri T₁ bo’lgan tayanch gene­ratorni ishga tushiradi va uning impulslari schyotchik 1 ga keladi. Vaqt intervallarini tayanch generator 1 davridan kichik diskretlik xatoligi bilan o’lchash usuli sxemasiga davri T₂ va ishga tushirish impulsi U_to’xta bo’lgan yana bir tayanch genera­tor 2 kiritilgan. U_cheg impulslarning takrorlanish davri U_og 1 impulslarning takrorla­nish davridan biroz kichik va ∆T = T₁ – T₂ ayirma, ish­ning mohiyatiga ko’ra, kvant­lash qadamini hamda mos ra­vish­da, noniusli o’zgarti­rish­ni dis­­kret­­lash xatoli­gini aniq­laydi.

Generatorlar impulslari har bir davr bilan bir-bi­riga toki ustma-ust tushgu­niga qadar, vaqt bo’yicha yaqin­lashadi (7.12-g, d rasm). Bu moment generatorlar ishini to’xtatadigan U_us signalni ish­lab chiqaruvchi ustma-ust tushish sxemasi tomonidan qayd etiladi. Arifmetik qurilma schyotchik 1 ning ko’r­sa­tishlari N₁ va schyotchik 2 ning ko’rsatishlari N₂ ni ushbu algoritm bo’yicha bir­lashtirishi kerak:
∆t_x = (N₁ –1)T₁ – (N₂ –1)T₂ + ∆T(N₂ –1).
B u ifodadagi birinchi qo’shiluvchi o’lchanayotgan interval­ning start generatori 1 davrlari sonini sanash bilan aniqlangan «butun qismi»ni ifodalaydi. Ikkinchi qo’shiluv­chi generator 1 ning hali o’lchanayotgan vaqt intervali chegara­larida bo’lgan impulsi bilan stop impulsi orasidagi «hi­sobga olinmagan» vaqt intervalining davomiyligini aniq­laydi. Arifmetik qurilmadan natija kodi raqamli sanoqni olish qurilmasi RSQ ga keladi.
Qaralayotgan asbobda boshqariladigan start tayanch genera­torining qo’llanilishi tayanch impulslarni o’lchanayotgan intervalning boshlanishi bilan sinxronlash va noniusli usul bilan faqat bitta «hisobga olinmagan» intervalni o’lchashga imkon beradi. Biroq noniusli o’zgartgichlarning tayanch generatorlari stabilligi bo’yicha uzluksiz ish reji­miga ega generatorlarga nisbatan pastroq bo’lib, ularni kvartsli rezanatorlar bilan stabillash mumkin. Shuning uchun no­niusli o’zgartiradigan asbobda kvantlash darajalari soni T₁/∆T ni odatda, 100 dan ortiq qilib olinmaydi va bunday asboblardan nisbatan katta bo’lmagan intervallarni o’lchash uchun foydalaniladi. Noniusli o’zgartgichlarning kvantlash qadamini stabillash uchun start va to’xtash genera­torlarining chastotalari ayirmasini avtosozlashdan yoki ularni yuqori stabil O’YuCh signal bilan majburiy sinxron­lashdan foyda­la­niladi.
Katta vaqt intervallarini aniq o’lchash uchun ikkita noniusli o’zgartgichli raqamli asboblardan foydalaniladi, bunda asosiy tayanch generator uzluksiz rejimda ishlaydi. Bunday asboblarda o’lchanayotgan vaqt intervalining «butun qismini» uzluksiz ishlovchi stabil tayanch generatorining impulslarini bevosita sanash metodi bilan aniqlanadi. Bir noniusli o’zgartgich tayanch generatorining impulsini birin­chi o’lchash boshlanishidan oldingi «hisobga olinmagan» vaqt intervalini, ikkinchisi esa ikkinchi «hisobga olin­magan» vaqt intervalini o’lchaydi. Arifmetik qurilma uchta hisoblagichning (schetchik) ko’rsatishlarini birlashtiradi va natija kodini RSQ ga beradi. Bunday asbob sxemasi etarlicha murakkab bo’ladi.