Toshkent aloqa tehnologiyalari universiteti u. N. Karimova metrologiya va telekommunikatsiya tizimlarida o

Bevosita o’lchash – o’lchanayotgan kattalikning qiymatini tajriba ma’lumotlaridan bevosita topishdir. Misol qilib, kuchlanishni voltmetr yordamida o’lchashni keltirish mumkin.
Bilvosita o’lchash – bevosita o’lchangan kattaliklar bilan o’lchanayotgan kattalik orasida bo’lgan ma’lum bog’lanish asosida kattalikning qiymatini topish. Qidirilayotgan kattalikni bevosita o’lchash murakkab yoki mumkin bo’lmay qoladigan hollarda bilvosita o’lchashlardan foydalaniladi. Masalan, to’rtqutblik kiritayotgan so’nish, kirish va chiqish kuchlanish­lari bo’yicha hisoblanadi.
Majmuiy o’lchashlar – bir nechta bir xil nomli katta­liklarni bir vaqtning o’zida amalga oshiriladigan o’lchashlar bo’lib, bunda kattaliklarning izlanayotgan qiymatlari shu kattaliklarning turli birikmalarini bevosita o’lchashda olinadigan tenglamalar tizimini yechib topiladi. Masalan, har xil tarozi toshlarining massasini solish­tirib, bir toshning ma’lum massasidan boshqalarining massasini topish uchun o’tkaziladigan o’lchashlar.
Birgalikdagi o’lchash – turli nomli ikki va undan ortiq kattaliklar orasidagi funksional bog’lanishni topish uchun bir vaqtda o’tkaziladigan o’lchashlar. Misol uchun, rezis­torning 20°C dagi qiymatini va harorat koeffi­tsienti­ni turli haroratlarda o’lchab topish.
O’lchash natijalarini ifodalash bo’yicha o’lchashlar absolyut va nisbiy o’lchashlarga ajratiladi. Absolyut o’lchash bir yoki bir necha asosiy kattaliklarni bevosita o’lchash va yoki fizi­kaviy doimiylikning qiymatlarini qo’llash asosida o’tkazi­ladigan o’lchash. Misol uchun, tok kuchini amperda o’lchash.
Nisbiy o’lchash – kattalik bilan birlik o’rnida olingan nomdosh kattalikning nisbatini yoki asos qilib olingan kattalikka nisbatan nomdosh kattalikning o’zgarishini o’lchash. Misol, liniyada qaytarish koeffitsientini o’lchash.
O’lchash uchun turli metodlardan foydalaniladi. O’lchash metodi deganda o’lchash qonun-qoidalari va o’lchash vositala­ridan foydalanib, kattalikni uning birligi bilan solish­tirish usullarini tushunamiz.