Тошкент ахборот технологиялари университети оптик алоқа тизимлари фанидан

Dispersiyani kam aytirish usullari

Dispersiya qiymatlari minimal boigan DSF, NZDSF tolalarini qoilash dispersiyani kamaytirish usullaridan biridir. O‘zbekiston Respublikasi tolali optik aloqa liniyalarida eng ko‘p yotqizilgan bu SF - standart tolali kabellardir. SF tolalarida yuqorida aytib o'tilgandek xromatik dispersiya qiymati katta. Standart tolali kabeUarni olib tashlab, o‘rniga dispersiya qiymati kichik bo‘lgan DSF, N ZD SF tolali optik kabellami yotqizish iqtisodiy jihatdan qimmatga tushadi. Shuning uchun bu usuldan yangi qurilayotgan tolali optik aloqa liniyalarini tuzishda foydalangan ma’qul.

Eng ko‘p yotqizilgan standart tolali kabellar bo‘lgani uchun, bu tolalar qo‘llanilganda DSF (Dispersion Compensating Fiber) dispersiyani kompensatsiya qiluvchi tolallardan foydalanish kerak.
D SF — dispersiyani kompensatsiyalovchi tolalardan, asosan, xromatik dispersiyani kamaytirishda, regeneratsiyalash seksiyasi uzunligini oshirishda, past tezlikdan yuqori tezlikli tizimlarga o ‘tishda, toTqin uzunligi b o ‘yicha zichlashtirilgan TOATdafoydalaniladi. DSF tolalarida dispersiya qiymati manfiy katta qiymatlarga ega bo'ladi. Xromatik dispersiyasi musbat ishchi tolaga dispersiyasi manfiy DSF tolalarini ulash natijasida dispersiya nolga yaqinlashadi, ya’ni kompensatsiya qilinadi
DSF tolalari «Corning», «Lucent Technologies», «Sumitomo Electric» kompaniyalari tomonidan ishlab chiqarilmoqda.

DSF yordamida dispersiyani kompensatsiyalash

Lekin DSF tolalarini qo’llash bir qancha muammolarni tug‘diradi:

— dispersiyasi musbat va manfiy turli tolalami ulash, montaj va ta'mirlashni murakkablashtiradi;
— DSF tolalari ishchi tolaga qaraganda katta yo‘qotishlarni yuzaga keltiradi, bu yo'qotishlar a = 0,4 — 1,0 dB/km boMib, uzatish liniyasining umumiy yo‘qotishlariga qo‘shiladi;
— 10 — 12 km ishchi tolaning dispersiya qiymatini kompensatsiyalash uchun 1 km atrofida DSF tolalari talab etiladi;
— nochiziqli effektlarning oshishiga olib keladi.
Kompensatsiyalash samarali boMishi uchun ishchi tolaning umumiy dispersiya qiymati va DSF tolasining dispersiya parametrlarini o’lchash kerak.
Kamchiliklarni yo‘qotish maqsadida D SF tolalari maxsus modullarga joylashtirilib, ular uzatish tizimlarining ustunlariga yoki optik kuchaytirgichlarning 1 va 2 kaskadlari orasiga qo‘yiladi. Bu dispersiyani kompensatsiyalovchi modullar DCM (Dispersion Sompensating Module) deyiladi. Dispersiyani kompensatsiya qiluvchi modullarning DCM o ‘lchamlari har xil bo‘lishi mumkin. Masalan, «Corning» B turdagi m odullari 235x235x40 mm , D turdagi 267x267x40 m m , C turdagi 278x432x44mm, «Sumitomo» firmasining 228x202x41 mm.
Lekin, DCM qo‘llanilganda ham kamchiliklar mavjud:
— qo‘shimcha yo‘qotishga olib keladi;
— qutblangan moda dispersiyasi QMD qiymati oshib ketadi.
To‘lqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirilgan tizimlarda va yuqori tezlikli tizimlarda QMD qutblangan moda dispersiyasi 0,1 — 0,2 ps/km — 1/2 dan oshmasligi kerak.
DCM modullari qo’llanganda yuqoridagi kamchiliklarni e’tiborga olish zarur.