Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

dunyo huquqiy 

xaritasi: huquq oilalari, huquqiy tizimlar va milliy huquq tizimlari kabi iyerarxik 

ko‘rinishga ega bo‘ladi.

 

Hozirgi zamonda ikki yuzdan or-

tiq mamlakatlarda alohida milliy huquqiy 

tizimlar amal qilmoqda. 

Bir tomondan, bar-

cha huquqiy tizimlar o‘zaro o‘xshash jihat-

larga ega; 

ikkinchi tomondan, ularning har biri o‘ziga xos xususiyatlarga 

ega bo‘lganligi bois milliy huquqiy tizimlar bir-biridan farq qiladi. Har bir 

davlatda yashovchi xalqlarning o‘z urf-odatlari, an’analari, o‘ziga xos qonun-

chilik hujjatlari, yurisdiksion organlari, huquqiy mafkurasi, huquqiy ongi 

(mentaliteti) va huquqiy madaniyati mavjud. Mamlakatning huquqiy jihatdan 

alohidaligi, uning o‘ziga xosligi tegishli jamiyatning alohida huquqiy tizimga 

(huquqiy ong, huquqiy normalar, an’analar, munosabatlar va muassasalarga) 

ega bo‘lishini taqozo etadi. Biroq, hozirgi dunyoda turli-tuman milliy huquqiy 

tizimlar bo‘lishiga qaramay, ularni bir necha huquqiy oilalarga birlashtirishga 

(taqsimlashga), guruhlashtirishga imkon beruvchi umumiy jihatlar, o‘xshash 

belgilar mavjud.

Mazkur umumiy belgi va xususiyatlar huquqiy tizimlarni alohida 

huquqiy guruhlarga, huquqiy oilalarga tasniflash imkonini beradi. Tasniflash 

usuli deyarli barcha fanlar tomonidan qo‘llaniladi, masalan, lingvistikada – ro-

man, slavyan, ingliz, turkiy til guruhlari; dinshunoslikda – islom, nasroniylik, 

buddizm, iudaizm va hokazo; tabiiy fanlarda (hayvonot va jonzotlar borasida) – 

o‘txo‘rlar va sudralib yuruvchilar; quruqlikda yashovchilar va suvda yashovchi-

lar kabi tasniflar uchraydi. Huquqshunoslik fanida tasniflash orqali biz huquqiy 

tizimlarning ayrim juz’iy jihatlariga berilmagan holda ularning muhim xususi-

yatlariga ko‘ra, huquqiy oilalarga ajratib mohiyat-belgilarini tadqiq etish maqsadiga 

erishamiz. Ushbu tasniflashga falsafiy yondashiladigan bo‘lsa, bunda 

huquqiy