Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Fuqarolik huquqi mulkiy munosabatlarni, shuningdek, shaxsiy nomul-

kiy munosabatlarni (masalan, ismga bo‘lgan huquq, mualliflik huquqi, sha’n 

va qadr-qimmatni himoya qilish kabilar) tartibga soladi. Mulkiy munosabatlar, 

meros va vorislik munosabatlari ham fuqarolik huquqi normalari bilan tartibga 

solinadi. Bu huquq normalari o‘z ta’siri bilan korxona, muassasa, tashkilotlar 

va jismoniy shaxslarning barcha fuqarolik oboroti (aylanmasi), xo‘jalik faoli-

yatini, jumladan, mulkka egalik qilish, undan foydalanish hamda uni tasarruf 

etish, mulkni sotib olish va sotish, hadya qilish, meros qoldirish, mulkni ijaraga 

saqlab turishga berish, garovga berish, mahsulot yetkazib berish kabi munosa-

batlarni o‘z ichiga oladi.

Ta’kidlash joizki, fuqarolik huquqi normalari har qanday mulkiy munosabat-

larni ham tartibga solavermaydi. U faqat taraflar huquqiy jihatdan teng bo‘lgan 

mulkiy munosabatlarni tartibga soladi. Masalan, da’vogar va javobgar, kreditor 

va qarzdor, buyurtmachi va pudratchi kabilar shartnoma munosabatlarining teng 

ishtirokchilari sanaladilar. Bu huquq tarmog‘iga hokimiyat va bo‘ysunish tarzi-

dagi ma’muriy va moliyaviy huquqlar uchun xos bo‘lgan munosabatlar yotdir.

Fuqarorlik huquqi huquq tizimi tarmoqlari ichida eng yirigi bo‘lib, u hajm 

jihatidan salmoqli huquq tarmog‘i hisoblanadi. Ayniqsa, bozor munosabat-

larining rivojlanishi, turli mulk shakllarining vujudga kelishi munosabati bilan 

uning obyekti yana ham kengaymoqda. Shu bois mazkur huquq tarmog‘i me-

ros huquqi, mualliflik huquqi, turar joy huquqi, patent huquqi va boshqa shu 

kabi bir qator huquq tarmoqchalarini o‘z ichiga oladi. Fuqarolik huquqining 

bosh normativ hujjati, asosiy manbayi – O‘zbekiston Respublikasining Fuqa-

rolik kodeksidir. Bundan tashqari, ushbu huquq tarmog‘i ichiga kiradigan ba’zi 

huquq tarmoqchalari normalari ham kodekslashtirilgan. Masalan, O‘zbekiston 

Respublikasining Havo kodeksi, Uy-joy kodeksi.

---