Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

umumiy va maxsus normalarga 

bo‘linadi, bunda birinchisi hamma huquq subyektlari uchun taalluqqli bo‘lsa, 

ikkinchisi esa, aholining muayyan guruhi uchun, yoki aniq belgilangan doi-

radagi subyektlar, jumladan pensionerlar, nogironlar, soliq idorasi xodimlariga 

---

268

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

taalluqli bo‘ladi. Umumiy va maxsus huquq normalari bir-biridan umumiylik 

darajasi va harakat doirasi bilan farq qiladi. Umumiy normalar, odatda, u yoki 

bu huquq sohasining barcha huquqiy institutlarini (jinoyat huquqining shartli 

hukm qilish haqidagi, hukm ijrosini kechiktirish, fuqarolik huquqining da’vo 

muddati, shartnomalar haqidagi institutlari va hokazolarni o‘z ichiga oladi. Bu 

normalar huquq sohasining umumiy qismiga jamlanadi va tarmoq obyektlarini 

tartibga soladi. Ulardan farq qilib maxsus normalar u yoki bu huquq sohasi 

manbalarining institutlariga tegishli bo‘lib, ijtimoiy munosabatlarning xususi-

yatlarini hisobga olgan holda ularning ma’lum bir turini tartibga soladi. Max-

sus normalar umumiy ko‘rsatmalarni batafsil holga keltiradi, ularni amalda 

tatbiq etishning zamon va makondagi shartlarini muayyanlashtiradi, shaxs-

ning xulq-atvoriga huquqiy ta’sir etishga qaratilgan bo‘ladi. Shu tufayli, ular 

huquqning umumiy normalari beto‘xtov va izchil tatbiq etilishini ta’minlaydi. 

Maxsus normalar yig‘indisi u yoki bu huquqiy sohaning maxsus qismini tash-

kil etadi.

Maxsus normalarga quyidagilar misol bo‘ladi: oldi-sotdi, hadya, pudrat, 

kapital qurilish va fuqorolik huquqining boshqa bitimlari haqidagi normalar; 

jinoyat huquqida – bezorilik, bosqinchilik, o‘g‘rilik va hokazo jinoyat tarkiblari 

uchun belgilangan javobgarlik haqidagi normalar.

Huquqiy tartibga solish uslubiga qarab, huquq normalarini