Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Tavsiya etuvchi normalar – xatti-harakat va xulq-atvorning eng 

maqsadga muvofiq, davlat nuqtayi nazaridan e’tiborli bo‘lgan variantini belgi-

laydi. Tavsiya etuvchi normalar, odatda, nodavlat jamoat tashkilotlari, hissador-

lik jamiyatlari, davlat korxonalari va ilmiy muassasalarga yo‘naltirilgan bo‘ladi. 

Bozor iqtisodiyoti munosabatlari rivojlanib borgani sayin davlat xo‘jalik va 

hissadorlik uyushmalarining ishlariga kamroq aralashib, ularga beradigan huquqiy 

tavsiyalarining salmog‘i ham kamayib boradi. Avval imperativ xususiyatga 

ega bo‘lgan ko‘plab normalar tobora tavsiyaviy mazmun kasb etadi. Masalan, 

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Qishloq xo‘jaligida ijara 

munosabatlarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 2003-yil 

5-noyabrdagi 486-sonli qaror. Unda hukumat shu sohadagi munosabatlarning 

davlat nuqtayi nazaridan maqbul variantlarda tashkil etilishidan manfaatdor 

subyekt sifatida shirkat xo‘jaligining namunaviy ustavi, shirkat xo‘jaligi to-

monidan yer uchastkasini uzoq muddatli ijaraga olishning namunaviy shartno-

masi kabilarni tegishli shaxslar uchun tavsiya sifatida ilova qilib o‘tgan.

Bulardan tashqari, huquq normalarini boshqa qator mezonlar asosida 

tasniflash mumkin. Bunda, eng avvalo, huquq normalari huquq tarmoqlari 

bo‘yicha bo‘linadi va bunday guruhlash huquq normalarini bir tizimga keltirish 

va zarur hollarda kodifikatsiya qilish uchun muhimdir. Huquqiy tizimdagi o‘rni 

va ahamiyati bo‘yicha huquq normalarini ta’sis etuvchi, qo‘riqlovchi, deklarativ, 

definitiv, kollizion va ta’minlovchi normalarga bo‘lish mumkin.

1 

O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksi / Rasmiy nashr. Toshkent «Аdolat». 2015-y.

---