Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

501

XXIV bob.

 Fuqarolik jamiyati 

va huquqiy davlat

Ijtimoiy davlatning maqsadlariga erishish ijtimoiy siyosat uslublari-

dan  tashqari tegishli qonunchilik va ma’muriy tashkiliy-tuzilmalar vujud-

ga keltirilishini ham taqozo etadi. Bu iqtisodiyotda strukturaviy islohotlarni 

amalga oshirish va siyosiy tizimni liberallashtirishni talab qiladi. Jamiyat-

dagi siyosiy kuchlar va ijtimoiy guruhlar o‘rtasida murosai-madoraga erishish, 

ijtimoiy hamkorlik(sheriklik)ni yo‘lga qo‘yish har qanday hukumat sha-

roitida ijtimoiy siyosatni ravon yuritish imkonini beradi. Shuningdek, ijtimoiy 

zo‘riqishlar(inqirozlar)ni bartaraf etishga ko‘maklashadi.

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi moddalariga muvofiq, dav-

latimizni ijtimoiy yo‘naltirilgan, insonparvar – ijtimoiy tabiat va mohiyatga ega 

ekanligini e’tirof etish mumkin. Аvvalo, Аsosiy qonunimizning muqaddimasida 

davlatning maqsadi – respublika fuqarolarining munosib hayot kechirishlarini 

ta’minlash, deb belgilangan. Davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat 

va fuqarolar oldida mas’uldirlar (2-modda). Ushbu konstitutsiyaviy talab davlat-

ning jamiyat va fuqarolar oldidagi ijtimoiy majburiyatlarini to‘la-to‘kis bajarish 

sohasiga ham taalluqlidir.

Barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo‘lib, jinsi, irqi, mil-

lati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan 

qat’iy nazar, qonun oldida tengdirlar. Imtiyozlar faqat qonun bilan belgilanib 

qo‘yiladi hamda ijtimoiy adolat prinsiplariga mos bo‘lishi shart. Ijtimoiy adolat 

prinsipiga urg‘u berilishi, davlatga, uning barcha organlari zimmasiga katta 

mas’uliyat yuklaydi. Zero, «Аdolat tamoyillariga izchillik bilan rioya etish qoi-

dasi yangilangan ijtimoiy siyosat qurilishiga asos qilib olindi»

1

. Shaxsni hur-

mat qilish, uning huquq va manfaatlarini himoya qilish – davlat organlari, 

jamoat tashkilotlari hamda mansabdor shaxslarning majburiyatlari bo‘lib hi-

soblanadi (Konstitutsiyaning 30-moddasi). O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 

Sh. Mirziyoev o‘z ma’ruzalarida bir necha bor ta’kidlaganidek, «Xalq davlat 

idoralariga emas, davlat idoralari xalqqa xizmat qilishi kerak va bu haqiqatni 

barcha bo‘g‘indagi rahbarlar yaxshi tushunib olishi zarur»

2

.

Аsosiy qonunimizda huquqiy ijtimoiy davlatga xos quyidagi normalar 

mustahkamlangan: har bir shaxs mehnat qilish, erkin kasb tanlash, adolatli 

mehnat sharoitlarida ishlash va qonunda ko‘rsatilgan tartibda ishsizlikdan hi-

moyalanish huquqiga egadir (37-modda). Ushbu konstitutsiyaviy talabni amalga 

oshirish maqsadida 1998-yil 1-mayda «Аholini ish bilan ta’minlash to‘g‘risida»gi 

qonun qabul qilindi. Shuningdek, bir qator farmonlar va hukumat qarorlari 

qabul qilindi. Ta’kidlash joizki, hukumatning ijtimoiy dasturlariga muvofiq, har 

1 

Kаrimоv I.А. O‘zbеkistоn iqtisоdiy islоhоtlаrni chuqurlаshtirish yo‘lidа. – T.: «O‘zbekiston», 1995. – 129-bet.

2 

Mirziyoyеv Sh. Qоnun ustuvоrligi vа insоn mаnfааtlаrini tа’minlаsh – yurt tаrаqqiyoti vа хаlq 

fаrоvоnligining gаrоvi. – T.: «O‘zbekiston», 2017. – 16-bеt.

---