Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

323

XV bob.

 Huquq tizimi va qonunchilik tizimi.

Qonunchilikni tizimlashtirish

Mamlakatda amal qiluvchi huquq 

tizimi  to‘g‘risidagi bilimlarimiz batafsil bo‘lishi 

uchun «qonunchilik tizimi» tushunchasini 

ham ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq. «Huquq tizimi» va «qonunchilik tizimi» 

tushunchalari o‘zaro bog‘liq, lekin bir-biridan farq qiladigan ilmiy kategoriya-

lardir. Ular huquqning ikki jihatini aks ettiradi va uning mohiyatini chuqur-

roq anglab yetishga ko‘maklashadi. «Huquq tizimi» va «qonunchilik tizimi»  

tushunchalari mazmun bilan shaklning o‘zaro nisbati tarzida maydonga chiqa-

di. Yanada aniqroq aytadigan bo‘lsak, huquq tizimi huquqning mohiyatini, 

mazmunini ifodalasa, qonunchilik tizimi huquqning bayon etilish shaklini ifo-

da qiladi. Har qanday voqea, hodisa va predmetning ma’no-mohiyati, ijtimoiy 

vazifasi va funksiyasini uning shakli o‘zida mujassam etadi. Ya’ni, shakl hodisa 

va predmet mazmunining mavjudligini ta’minlash vositasidir. Shunga ko‘ra, 

«qonunchilik» huquqning mavjudligini, «qonunchilik tizimi» esa huquq tizimi 

mavjudligini ta’minlaydi. Huquqiy normalar qonunchilik hujjatlarida mustah-

kamlanadi, rasmiylashtiriladi.

Yuqorida ko‘rib o‘tganimizdek, huquq tizimi huquqning ichki tuzilishi, 

ichki tarkibiy qurilishi bo‘lib, uning mazmuni o‘zi tartibga soladigan ijtimoiy 

munosabatlar xususiyati bilan belgilanadi. Qonunchilik tizimi huquq tizimining 

tashqi shakli sifatida huquq manbalari tuzilishini, normativ-huquqiy hujjatlar 

yig‘indisini (uyushmasini) aks ettiradi. Huquq, huquqiy normalar qonunchilik-

dan tashqarida mavjud bo‘la olmaydi, amal qila olmaydi.