Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

327

XV bob.

 Huquq tizimi va qonunchilik tizimi.

Qonunchilikni tizimlashtirish

lat hayotining yo‘nalishlari va o‘z predmeti mavjudligi bilan izohlanadi, ammo 

yagona tartibga solish metodiga ega bo‘lmaydi;

to‘rtinchidan, huquq tizimi, uning tarmoqlari mazmuni bir turli bo‘ladi; 

qonunchilik tizimi va tarmoqlari esa, turli yo‘nalishdagi hamda xarakterdagi 

munosabatlarni tartibga soladi;

beshinchidan, huquq tizimining ichki tuzilishi qonunchilik tizimining 

ichki tuzilishi bilan aynan mos kelavermaydi. Qonunchilik tizimining vertikal 

tuzilishi davlat organlari iyerarxiyasini aks ettirsa, huquq tizimining vertikal 

tuzilishi – uning normalarga, institutlarga, sohalarga bo‘linishini aks etti-

radi;

oltinchidan, huquq tizimi obyektiv xususiyatga ega bo‘lsa, qonunchilik 

tizimi subyektiv omilga, ya’ni qonun chiqaruvchi organning xohish-irodasiga 

bog‘liq.

Shunday qilib, huquq tizimi bilan qonunchilik tizimi o‘rtasidagi nisbatni, 

munosabatni aniqlash ham nazariy, ham amaliy ahamiyatga ega. Bu vazifaning 

muvaffaqiyatli hal etilishi huquq tizimi bilan qonunchilik tizimini bir-biriga 

yaqinlashtiradi, hayotda qo‘llanishiga samarali ta’sir ko‘rsatadi.

 

Ikki palatali parlament samarali va 

sermahsul faoliyat yuritgan sharoitda nor-

mativ-huquqiy hujjatlar hajmining keskin 

ko‘payishi tabiiy. Bunday vaziyatda qabul qi-

lingan yuzlab qonunchilik hujjatlari o‘rtasida 

muayyan ziddiyatlar va kolliziyalar bo‘lishi 

mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoev e’tibor qarat-

ganidek, «amaldagi qonunlarimizda bir-biriga zid o‘rinlar ham yo‘q emas»

1

. 

Ularni bartaraf etishda siyosiy partiyalar ham, deputatlar ham tashabbus bi-

lan chiqmayaptilar. Bunday ziddiyatlar va nomutanosibliklarni bartaraf etish 

hamda normativ-huquqiy hujjatlarning ichki barqarorligini ta’minlash maqsa-

dida ularni mantiqiy tizimlashtirish (sistemalashtirish) katta ahamiyat kasb 

etadi.

O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Sena-

tining 2010-yil 27-yanvarda bo‘lib o‘tgan qo‘shma majlisidagi ma’ruzada 

ta’kidlaganidek, qabul qilinayotgan qonunlarning sifatini tubdan yaxshilash 

lozim, qolaversa, «Qonunlarning ko‘pchiligi amaldagi qonun hujjatlariga 

o‘zgartish, tuzatish va qo‘shimchalar kiritishga qaratilgan bo‘lib, kodifikatsi-

1 

Mirziyoyеv Sh. Pаrlаmеntimiz hаqiqiy dеmоkrаtiya mаktаbigа аylаnishi, islоhоtlаrning tаshаbbuskоri 

vа аsоsiy ijrоchisi bo‘lishi kеrаk. /Хаlq so‘zi, 2017-yil 13-iyul.