Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

qonunchilikning kompleks sohasi (masalan, transport, 

baliqchilik xo‘jaligi, harbiy, temir yo‘l munosabatlariga oid qonunchilik) deb 

ataladi

1

. Masalan, qonunchilikning kompleks sohasi sifatida harbiy qonunchilik 

Qurolli Kuchlarning jangovar tayyorgarligi, harbiy xizmat o‘tash tartibi, har-

biy xizmatchilar hamda ular oilalarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini 

ta’minlash va qo‘riqlash bilan bog‘liq davlat, ma’muriy, yer, moliya, jinoyat va 

boshqa huquq sohalariga tegishli normalarni o‘z ichiga oladi. 

Taassufki, milliy huquqshunosligimizda 

«huquq» bilan «qonun»ni bir-biri-

dan farqli hodisalar ekanligini anglamasdan, ularni aynanlashtirish holatlari 

mavjud. Shu bois aksariyat tadqiqotchilar 

«huquq sohasi» va «qonunchilik so-

hasi» kategoriyalarini yetarlicha farqlamaydilar. Ba’zi olimlar «huquqning kom-

pleks sohalari» bo‘ladi, deb hisoblaydilar

2

. Aslida, kompleks sohalar, yuqorida 

isbot qilganimizdek, faqat qonunchilikda mavjud bo‘lishi mumkin. Shuni yana 

bir karra yodga solish lozimki, huquq sohalarini shakllantirish (alohida ajratish) 

mezoni huquqiy tartibga solish predmeti va tegishli huquqiy tartibga solish 

metodidir. Ular har bir huquq sohasi uchun alohida va o‘ziga xos hodisadir

3

. 

Qolaversa, huquq sohasining predmetini tashkil etuvchi ijtimoiy munosabatlar 

bir turliligi, mazmunan bir toifaga mansubligi, ta’bir joiz bo‘lsa, «bir jinsliligi» 

bilan tavsiflanadi, va aslo, kompleks xususiyatga ega emas.

Qonunchilikning kompleks sohasi to‘la shakllanib, amal qilishi uchun 

kompleks normativ hujjatlarning tizimi (yig‘indisi) mavjud bo‘lishi lozim. 

Shunday qilib, kompleks mazmundagi hujjatlarning yig‘indisi, majmuasi qo-

nunchilikning kompleks sohasini hosil qiladi. Bitta qonunchilik hujjatida turli 

huquq sohalariga tegishli normalarni jamlash qonun chiqaruvchi organga ma-

salalarni keng qamrovli, ya’ni kompleks tarzda hal qilish imkoniyatini beradi. 

Masalan, bitta qonunchilik hujjatida ijtimoiy muhim masalaning ham fuqaroviy-

huquqiy, ham ma’muriy, ham jinoiy-huquqiy va boshqa jihatlari kompleks 

tarzda aks ettiriladi.

1 

O‘zbеkistоn milliy ensiklоpеdiyasi. T.12. – T., 2006. – 205-bеt.

2 

Rаhmоnqulоv Х.R. O‘zbеkistоn Rеspublikаsining milliy huquq tizimi. – T., 2007. – 8-bеt.

3 

Оdilqоriyev Х.Х. O‘zbеkistоn Rеspublikаsining qоnunchilik tizimi. – T., 2008. – 58-bеt.

---