Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

492

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

Bunday jamiyatda mehnat erkin bo‘lib, davlat tomonidan ham, jamiyat tomoni-

dan ham rag‘batlantiriladi, majburiy mehnat taqiqlanadi, individual va jamoaviy 

mehnat erkinligi kafolatlanadi. Davlat aholini ish bilan to‘la ta’minlash uchun 

shart-sharoitlar yaratadi, kasb-hunar ta’limi va yangi ixtisos olish dasturlarini 

joriy etadi mehnatga tayyorlash va ishsizlik bo‘yicha nafaqalar to‘lanishini 

amalga oshiradi. 

Jamiyatni davlatning yalpi «homiyligi»dan ozod qilishda uni «tungi qoro-

vul» darajasiga tushirib qo‘yish yaramaydi. Barcha ijtimoiy tuzilmalarda tub 

o‘zgarishlar yuz berayotgan sharoitda aynan davlat yangi siyosiy, iqtisodiy va 

ijtimoiy munosabatlarni yuzaga keltiradigan birlashtiruvchi kuchga aylanishi 

lozim. Jamiyatni davlat ta’sirisiz o‘zgartirish, isloh qilish mumkin emas. Uning 

inson huquqlarini himoya qilish sohasida bozor islohotlarining salbiy oqibatla-

rini yengillashtirishga qaratilgan ijtimoiy faoliyati, ayniqsa, muhimdir. Davlat-

ning ijtimoiy vazifasi daromadlarni jamiyatning turli qatlamlari o‘rtasida soliq 

tizimi, davlat budjeti va maxsus ijtimoiy dasturlar yordamida qayta taqsimlash-

dan iborat. 

Uzoq muddatli, istiqbolli maqsad sifatida davlat fuqarolarning moddiy 

holatini tenglashtirishga harakat qilishi lozim. Nafaqat yuridik, balki haqiqiy 

tenglikka erishish – tarixan qisqa fursatda erishib bo‘lmaydigan vazifa. Biroq, 

bu ulkan ma’naviy imkoniyatni o‘zida mujassamlashtirgan tenglik g‘oyasi rad 

etilishini anglatmaydi. Jamiyatimizning rivojlanish yo‘llarini aniqlash, iqtisodiy 

va ijtimoiy sohalarga davlatning aralashuvi chegaralarini, mulkni taqsimlashda 

uning tartibga soluvchi rolini, davlat ijtimoiy funksiyasining o‘sishini va 

uning o‘z fuqarolariga munosib turmush sharoitini yaratish uchun mas’ulligini 

kuchaytirish muhim vazifadir.

O‘zbekistonda tenglik, adolat va yuksak ma’naviyatga asta-sekin 

erishishni ta’minlovchi huquqiy davlatni shakllantirish yangi demokratik 

jamiyat modelining muhim jihatidir.

 

Insoniyat davlat paydo bo‘lgan qadimgi 

davrdan buyon adolatli hokimiyat (adolatli 

hukmdor) haqida orzu qilib keladi. Xuddi 

mana shu istak huquqiy davlat haqidagi ta’limotning vujudga kelishiga turtki 

bergan.

Huquqiy davlat

 – fuqarolik jamiyatining siyosiy shakli bo‘lib, u jami-

yat hayotida demokratik institutlarning rivoj topishi, fuqarolarning o‘zini o‘zi 

boshqarish tizimi mavjudligi bilan tavsiflanadigan, inson huquq va manfaat-

larini ustuvor ta’minlaydigan davlatdir. Shuningdek, huquqiy davlat huquq va