Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

55

II bob.

 Davlat va huquqning

vujudga kеlishi

do‘stlik, yaxshilik, adolat g‘oyalari bilan birga jinoyat va jazo, tabiatni muhofa-

za qilishga tegishli ko‘pdan-ko‘p, bugun ham ibratli qoida(norma)lar mavjuddir.

Islom ta’limotiga kelganda shuni aytish kerakki, bu din yosh din bo‘lganligi 

sababli uning qonun va qoidalari (Qur’on, Hadis) falsafiy, huquqiy fikrlar ilohiy 

ta’limotlar asosida inson hayotining turli sohalari va qirralarini tartibga soladi. 

Insonning paydo bo‘lishi va uning yashash, turmush qoidalari; inson va Alloh, 

inson va payg‘ambar, inson va tabiat o‘rtasidagi munosabatlar; inson bilan 

inson o‘rtasidagi munosabat ibratli tarzda izohlanadi. Jamiyat hayotida davlat 

tartibining o‘rnatilishi, ayniqsa qonunchilikka rioya qilish to‘g‘risidagi juda ko‘p 

fikr va mulohazalar bitilgan

1

.

Bu ta’limotda Oliy hokimiyat egasi Alloh ekanligi ham sunniy va ham 

shialik mazhabida yakdillik bilan tan olingan. Insonlar orasida hokimiyat kimga 

topshirilishi to‘g‘risida mazhablar turlicha yondashadilar. Sunniylik mazhabiga 

ko‘ra, islom davlatida hokimiyat jamoaga berilgan. Yerda Alloh nomidan oliy 

hokimiyat jamoa tomonidan amalga oshiriladi va u Allohning Oliy va tanho 

hukmronligi ifodasi sifatida ro‘yobga chiqadi. Jamoaning suveren huquqlari 

hukmdorni saylab qo‘yishida namoyon bo‘ladi va hukmdor jamoa nomidan ho-

kimiyatni amalga oshiradi. Shialik mazhabi ta’limotida esa, suverenitet faqat 

Allohga tegishli ekanligi va uning nomidan imom yakkaboshchilik asosida 

davlat hokimiyatini amalga oshirishi hamda jamoa irodasi bilan hech qanday 

bog‘liq emasligi ta’kidlanadi. Imom mutloq, ilohiy hokimiyatga ega bo‘lib, u 

jamoadan ustun turadi. Uning shaxsi muqaddas hisoblanadi

2

.