Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Intizomiy javobgarlik 

– korxona va tashkilotlarda belgilangan tartib-

qoidalarni buzish oqibatida kelib chiqadi. Intizomiy-huquqiy javobgarlikning 

belgilanish holatlari Mehnat kodeksi, korxona va tashkilotlarning ichki mehnat 

1 

Kаrimоv I.А. Mаmlаkаtimizdа dеmоkrаtik islоhоtlаrni yanаdа chuqurlаshtirish vа fuqаrоlik jаmiyatini 

rivоjlаntirish kоnsеpsiyasi. – T.: «O‘zbekiston», 2010. – 21-bet.

---

475

XXIII bob.

 Huquqiy xulq-atvor,  

huquqbuzarlik va yuridik javobgarlik

tartib-qoidalari hamda maxsus nizomlarda nazarda tutiladi. Intizomiy javob-

garlik mehnat va xizmat intizomini, harbiy va boshqa intizomni buzish bilan 

bog‘liq bo‘lib, ularga idoraning ichki tartib-qoidalarini buzish, ishga kech 

kelish yoki ishdan barvaqt ketish va hokazo hollarda kelib chiqadi. Intizomiy-

huquqiy jazo chorasini qo‘llash ichki ishlar organlari, mansabdor shaxslar va 

tegishli vakolatga ega bo‘lgan rahbarlar (ma’muriyat) tomonidan amalga 

oshiriladi. Mehnat intizomini buzgan xodimlar korxona, tashkilot va muas-

sasa ma’muriyati tomonidan javobgarlikka tortiladilar. Fuqaro aviatsiyasi, 

temir yo‘l transporti xodimlari, sudyalar va boshqa ayrim toifa xodimlarning 

intizomiy javobgarligi to‘g‘risidagi masala maxsus intizomiy komissiyalar to-

monidan tegishli nizomlar asosida ko‘rib chiqib, hal etiladi. 2017-yil 29-martda 

«O‘zbekiston Respublikasining Sudyalar oliy kengashi to‘g‘risida»gi Qonuni qa-

bul qilindi. Ushbu Qonunga muvofiq, Kengash sudya kadrlar zahirasini shakllanti-

radi, sudyalarni davlat mukofotlariga taqdim etish, rag‘batlantirish, sudyalarni 

intizomiy, jinoiy yoki ma’muriy javobgarlikka tortish bilan bog‘liq masalalarni 

ko‘rib chiqish vakolatiga ega

1

. Jinoiy va fuqarolik-huquqiy javobgarlikni belgi-

lash faqat sud tomonidan amalga oshiriladi. Ma’muriy va intizomiy-huquqiy 

javobgarlik ichki ishlar organlari, mansabdor shaxslar va tegishli vakolatga 

ega rahbar shaxslar (ma’muriyat) tomonidan amalga oshiriladi.

Yuridik javobgarlikni belgilashning asosiy maqsadi

 jazolash emas, balki 

huquq umumiy maqsadlarining muayyan ifodasiga qaratilgan bo‘lib, ular ijti-

moiy munosabatlarning mustahkamlanishi, tartibga solinishi va himoyasida 

o‘zining ifodasini topadi. Bu maqsadlar, o‘z navbatida, huquqning tartibga soluvchi 

(regulyativ) va qo‘riqlovchi funksiyalari amalda bo‘lishini belgilaydi. Yuridik 

javobgarlikning asosiy funksiyasi qonuniylik va huquq-tartibotni muhofaza 

qilishdan iborat. Muayyan huquqbuzarga nisbatan javobgarlikning qo‘llanishi 

birmuncha tor maqsadni, ya’ni aybdorni jazolashni ko‘zlaydi. Bu bilan davlat 

o‘zining majburlov choralarini amalga oshira turib, yana boshqa bir maqsadni 

ko‘zda tutadi – bu maqsad kelajakda huquqbuzarlikni sodir etishning oldini 

olishga yoki bu haqda ogohlantirishga qaratilgan bo‘ladi. 

Bu maqsadlar, o‘z navbatida, javobgarlikning ijtimoiy vazifalarini belgi-

lab beradi. Ko‘p yillar mobaynida olimlar yuridik javobgarlikning maqsadi va 

prinsiplar xususida fikr-mulohaza yuritib, umumiy to‘xtamga kelganlar, deyish 

mumkin. Bu nuqtayi nazarni Ch. Bekkaria shunday bayon etgan: «... Hech bir 

jazo alohida fuqaro yoki ko‘pchilikning bir kishi ustidan zo‘ravonlik ishlatishi 

ifodasi bo‘lmasligi uchun u oshkora, tezkor, muqarrar, qonunda ko‘rsatilgan 

barcha qo‘llanishi mumkin bo‘lgan choralar ichida eng yengili, sodir etilgan 

1 

Хаlq so‘zi, 2017-yil 30-mаrt.

---