Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

71

III bob.

 Davlat haqida

umumiy ta’limot

Markscha nazariya,

 aniqrog‘i tarixiy – materialistik nazariya davlat-

ning mohiyati masalasiga sinfiy yondashuvni taklif etadi. Uning asosida tarixiy 

materializm va sinfiy kurash g‘oyasi yotadi. Mazkur ta’limot namoyondala-

rining isbotlashicha, davlat (siyosiy) hokimiyati iqtisodiy jihatdan hukmron 

bo‘lgan sinfga tegishli bo‘lib, faqat uning manfaati yo‘lida amalga oshiriladi. 

Shu sababli, davlat mohiyati sinfiy nuqtayi nazardan ta’riflanib, davlat iqtisodiy 

hukmron sinfning siyosiy hokimiyatini ta’minlab, mazlum sinf ustidan amalga 

oshiriladi, uning qarshiligini bostirish quroli (diktatura) hisoblanadi. Diktatura – 

bu hech qanday qonun bilan cheklanmagan va zo‘ravonlikka, majburlashga, 

kuchga tayanadigan hokimiyatdir.

Sinfiy yondashuv tarixda ro‘y bergan, yashab o‘tgan quldorlik, feodal, kapi-

talistik, sotsialistik davlat tiplarining mohiyatini ta’riflash uchun qo‘llanilishi 

mumkin. Uni hozirgi demokratik yo‘nalishdagi davlatlar mohiyatini izohlash 

uchun qo‘llab bo‘lmaydi. Demokratik rivojlangan mamlakatlarda davlat ijtimoiy 

qarama-qarshiliklarni kelishtiruv asosida hal etish quroli – vositasiga aylanib 

bormoqda. Zamonaviy davlatlarni ta’riflab, O‘zbekiston Respublikasining Bi-

rinchi Prezidenti I. A. Karimov shunday degan edi: «Demokratiya sharoitida 

davlat ijtimoiy qarama-qarshiliklarni zo‘rlik va bostirish yo‘li bilan emas, balki 

ijtimoiy kelishuv, xalq ta’biri bilan aytganda, murosai madora bilan bartaraf 

etish vositasiga aylanadi»

1

.