Toshkent 2021 yil Annotatsiya

Konussimon vint chiziq (5.12.2- chizma). Nuqta to`g`ri doiraviy konus o`qi atrofida bir xil burchak tezligida aylanadigan yasovchi bo`yicha tekis ilgarilama harakat qiladi. S nuqtaning bosib o`tgan yo`li konus sirtida vint chiziq hosil qiladi. Bu yerda konus asosi d va balandligi h o`zaro teng 8 ga bo`lingan bo`lib, S nuqta konus yasovchilari bo`yicha xarakat qilib ko`tariladi. Konus sirti yoyilmasida uning vint chizig`i yoyilmasi ham qo`shib tasvirlangan. Bu yoylima aylana sektorlaridan iborat bo`lib, y φ=180º burchak bilan chegaralanadi.

Vint sirtlar. Biror (to`g`ri yoki egri) chiziqning berilgan o`q atrofida vint chizig`i bo`yicha harakat qilishi natijasida hosil bo`lgan sirt vint sirti hisoblanadi. Yasovchi to`g`ri chiziq bo`lsa, hosil bo`ladigan sirt muntazam vint sirt yoki gelikoid deb ataladi. Yasovchi (to`g`ri chiziq kesmasi) sirt o`qiga perpendikulyar joylashgan bo`lsa hosil bo`lgan vint sirti to`g`ri gelikoid, perpendikulyar bo`lmasa qiyshiq gelikoid shuningdek, yasovchi sirt o`qi bilan kesishsa yopiq gelikoid, kesishmasa hosil bo`lgan vint sirti ochiq gelikoid deb ataladi.

To`g`ri yopiq gelikoid vint konoidi, qiyshiq yopiq gelikoid Apximed gelikoidi deb ham yuritiladi. Texnikada bunday sirtlardan turli dastgoh (stanok) larning yurgizish vintlarini, domkrat, press va shunga o`xshashlarining vintlarini yasashda foydalaniladi. Gelikoidlar silindrik prujina, ressor, parmalarning vint o`yiqlari kabilarni yasashda tatbiq qilinadi.

Gelikoidlar. O`ng yo`lli va qadami h gat eng bo`lgan to`g`ri yopiq gelikoid (5.12.4 -chizma), o`ng yo`lli yopiq qiyshiq gelikoid (5.12.5 –chizma) tasvirlangan.

5.12.4 –chizma 5.12.5 -chizma

Bu yerda to`g`ri yopiq gelikoid (5.12.4 -chizma) bazis chizig`i (gelissasi) va yasovchi O′Ao,′O″A″o kesmasi orqali berilgan. Yasovchilarning frontal proyeksiyalari gorizontal tekislikka parallel joylashgan OA kabi kesmalardan iborat, ularning gorizontal proyeksiyalari sirt o’qining gorizontal proyeksiyasi O′ da kesuvchi nurlar ko’rinishida joylashadi. Bunday gelikoidni yasash uchun aylana qadami h bir xil bo’laklarga bo’lib chiqiladi va u 5.12.1-chizmadagi silindr vint kabi bajariladi.