Тошкент-2021 3 Январь 2021 10-қисм Тошкент январь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Январь 2021 10-қисм
Тошкент
34·999=34(1000-1)=34000-34=33966 
3 sinfda (14·15) ko‘paytirish qoidasi 
14·15=14(10+5)=140·14·5=140+70=210 
Buni darhol hisoblashga shoshilmasdan bajarish zarur, chunki 
14·15=14·10+14·5=(14+7)·10=21·10=210 
ko‘rinishda hisoblashni bajarishni unutmaslik kerak. 
Agar 23·15 bo‘lsa 
23·15=(22+1)·15=22·15+1·15=330+15=345 
Shuningdek, 14 va 16 ga ko‘paytirishni (15+1) va (15-1) ifodaga almashtirish mumkin. 
66·14=66·(15-1)=66·15 - 66 = 990 - 66 = 924 
62·16=62(15+1)=62·15+15·1=930+62=992 
61·69=6(6+1)·100+1·9=4200+9=4209 
243·247=24·25·100+3·7=60000+21=60021 
Bunday usullardagi hisoblashlarni bajarish o‘quvchilarni og‘zaki hisoblash texnologiyasini 
mustahkamlaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati
1. M.Jumayev. Matematika (1-sinf). Turon iqbol. 2018 yil 160 bet. O‘quv qo‘llanma 
2. M.Jumayev. Matematika daftari. Turon iqbol. 2018 yil 4,5 bet. 
3. M.Jumayev. Boshlang‘ich matematik tushunchalarni rivojlantirish nazariyasi va metodika-
si. Ilm Ziѐ.2018 yil. 
4. Jumayev M., Yuldasheva M, Mingbayeva B., Mamatova G. Boshlang‘ich ta’lim fanlarini 
o‘qitish metodikasi moduli bo‘yicha O‘QUV-USLUBIY MAJMUA – T.: – Nizmiy nomli TDPU 
huzuridagi XTXQTMOHM‖ 2017

---

116
Январь 2021 10-қисм
Тошкент
ONA TILI DARSLARI DA NUTQNI RIVOJLANTIRISH USULLARI
Ro‘ziyeva Gulnora Anvarovna
XTV FFIDUM Ona tili va adabiyoti o‘qituvchisi
Tel: [phone]
Annotatsiya: Ona tili darslariga qo‘yiladigan asosiy talab o‘quvchilarning og‘zaki va yozma 
savodxonligini oshirish , to‘g‘ri, ravon, ta’sirli va mazmundor so‘zlash va yozishga o‘rgatishdan 
iborat. Maqolada shu mazmundagi, ya’ni o‘quvchilarning nutqiga qo‘yiladigan talablar va 
maktabda o‘qituvchi tomonidan bajarilishi lozim bo‘lgan ishlar yuzasidan takliflarva tavsiyalar 
berilgan. 
Kalit so‘zlar: nutq, savodxonlik, nutq sharoiti, adabiiy talaffuz, mazmun.
Inson nutq yordamida o‘zining fikrlari, his-tuyg‘ulari, istaklaririni bayon etadi va boshqalarning 
fikrlari, his-tuyg‘ulari, istaklarini anglab yetadi. Nutq og‘zaki va yozma bo‘ladi. Og‘zaki nutq 
odatdagi so‘zlashuv nutqi bo‘lib, bu nutq ko‘proq ohang va turli imlo-ishoralarga aloqadordir. 
Unda murakkab grammatik qurilmalar qo‘shma gaplar deyarli qo‘llanmaydi.
Yozma nutq tuzish esa murakkabroq jarajon bo‘lib, u o‘quvchidan grammatik va mazmun 
jihatidan to‘g‘ri jumla qurishni, har bir so‘zni o‘z o‘rinida to‘g‘ri qo‘llashni, imlo va tinish 
belgilariga rioya qilishni talab etadi.Avvalo shuni qayd qilish lozimki, maktabda o‘qitiladigan 
barcha o‘quv fanlari o‘quvchi nutqi ustida ishlashga qaratilgan bo‘ladi. Ona tili fani esa bular 
orasida eng asosiy va muhim sanaladi. O‘quvchining bilimi, dunyoqarashi rivojlana borgan sari, 
uning nutqi va tafakkuri ham muttasil o‘sib boradi. Ravon, ixcham, ta’sirli nutq tinglovchiga 
huzur bag‘ishlaydi. Maktabning asosiy vazifalaridan biri o‘z o‘quvchilarini ana shunday 
so‘zlashga o‘rgatishdir. Maktab o‘qituvchilarining,birinchi navbatda, ona tili o‘qituvchisining 
vazifasi o‘quvchilar nutqidagi nuqsonlarning oldini olib, nutqini sheva ta’siridan, har xil vulgar 
so‘zlar ta’siridan tozalash va adabiy til meyorlariga amal qilgan holda so‘zlashga o‘rgatishdir.
O‘quvchilar nutqiga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilardan iborat: