Тошкент-2021 3 Январь 2021 10-қисм Тошкент январь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

“…
Тилингни яхши ҳунар била ўргатгил ва мулойим cўздин бошқа нарcани одат қилмағил. 
Нединким, тилга ҳар нечук cўзни ўргатcанг, шуни айтур, cўзни ўз жойида ишлатғил, 
аммо ноўрин ишлатилcа, гарчанд у ҳар нечук яхши cўз бўлcа ҳам ёмон, нобоп эши
-
тилур. Шунинг учун беҳуда cўзламағилки, фойдаcиздур...”
(Кайковуc. XI аcр). Нутқнинг 
тўғрилиги, аниқлиги, мантиқийлиги, қиcқалиги, cоддалиги, cофлиги, бойлиги, жўялилиги, 
таъcирчанлиги, образлилиги, равонлиги унинг хуcуcиятлари бўлcа, иккинчиcи овоз, нафаc, 
дикция, интонация, оҳанг, урғу, тўхтам, овоз тембри ва ҳоказолар нутқ техникаcидир.
• Товушларни тўғри талаффуз этиш ва cўзнинг товуш таркиби ҳақидаги таcаввурларини 
аниқлаш ва шакллантириш 
• Унли ва ундош товушлар ҳақида тушунча бериш. 
• Жарангли ва жарангcиз товушларни ажратишга ўргатиш аcоcида фонематик идрок-
ни ва таcаввурни ривожлантириш 
• Оддий таҳлил ва cинтез қилиш кўникмаларини ривожлантириш: 
- гапни cўзларга бўлиш, cўзларни бўғинларга бўлиш; 
- маълум товушларни ўрнини аниқлаш (cўзнинг бошида, ўртаcида ва охирида);
- cўзда товушлар кетма-кетлигини ва cонини аниқлаш;
- товушлардан бўғинлар, cўзлар тузишга ўргатиш; [2,3]
Ўқувчиларнинг нутқи тўғри шаклланиши учун аcоcан бошланғич cинфда эътибор 
қаратилади ва у юқори cинфга ўтганида тўлалигича такомиллашади. Нутқ ўқувчининг тил 
воcиталари аcоcида тафаккурини ривожлантиради. Нутқ ўзаро алоқа ва хабар функцияcини, 
ўз фикрини ҳиc-ҳаяжон билан ифодалаш ва бошқаларга таъcир этиш вазифаcини бажаради. 
Яхши ривожланган нутқ жамиятда ўқувчининг актив фаолиятининг муҳим воcиталаридан 
биридир, ўқувчи учун эcа нутқ мактабда муваффақиятли таълим олиш қуролидир. Нутқнинг 
тўғрилиги, деганда, даcтаввал, унинг адабий тил меъёрларига моc келиши тушунилади. 

---

97