Тошкент-2021 3 Январь 2021 10-қисм Тошкент январь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

4. O‘zaro bog‘lovchi o‘yinlar: 
- bir mavzudan ikkinchi mavzuga yengillik bilan o‘tishni ta’minlaydi;
- turli tushunchalarni o‘zaro bog‘lash uchun xizmat qiladi; 
- yangi mavzuni o‘rganishni yakunlash bosqichini faollashtiradi. 
5. Rag‘batlantiruvchi o‘yinlar: 
- guruh bo‘lib ishlashga rag‘batlantiradi;
- murakkab mavzularni muhokama qilishga yordam beradi;
- dars davomida “nafasni rostlab” ishni davom ettirishga yordam beradi. 
6. Ijodkorlikni rag‘batlantiruvchi o‘yinlar:
- dunyoga boshqacha ko‘z bilan qarash, ta’limda innovatsion metodlarni qo‘llashga yordam 
beradi; 
- o‘yin qatnashchilari o‘zlarining yangi qirralarini kashf etadilar, yangilikni qabul qilish 
ko‘nikmasini hosil qiladilar. 
7. Yakunlovchi o‘yinlar:
- katta mavzularni o‘rganishni yakunlash, egallagan bilim va ko‘nikmalarni mustahkamlashga 
yordam beradi;
- ta’limning innovatsion metodlarini baholash va unga munosabat bildirishga o‘rgatadi. 
Ta’lim jarayonida qo‘llangan har bir o‘yin yakunida o‘qituvchining sharhiga vaqt ajratiladi. 
Bunda u yoki bu o‘yin guruh a’zolari tomonidan shunday qabul qilingani, guruhda qanday g‘oyalar 
tug‘dirganini sharhlashga e’tibor beriladi. 
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqgan holda, ona tili darslarida qo‘llaniladigan bir necha ta’limiy 
o‘yinlarni ko‘rib chiqamiz. 
Saralab ol o‘yini – bu o‘yinni “Olmosh” turkumini o‘rganishda qo‘llash mumkin. Bu o‘yin 
yakunlovchi o‘yinlardan biri bo‘lib, biror bo‘lim yoki so‘z turkumi yakunida o‘tkazilishi mumkin. 
O‘yinning o‘ziga xos o‘tkazilish texnologiyasi mavjud. “Olmosh” so‘z turkumining ma’noviy 

---

19
Январь 2021 10-қисм
Тошкент
guruhlari o‘rganilib bo‘lingach, shu o‘yindan foydalanilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. O‘qituvchi 
bu o‘yinni o‘tkazishga puxta tayyorlanishi lozim. Buning uchun olmosh turkumiga mansub 
bo‘lgan so‘zlar to‘rt burchak shaklida qirqilgan qog‘ozlarga yoziladi. Xuddi shunday qog‘ozlarga 
ot, sifat, son, fe’l, ravish turkumiga mansub bir necha so‘zlar ham yoziladi. Ular aralashtirilib 
yuboriladi. Masalan: hamma, u, kim, kitob, omad, siz, yaxshi, necha, bordi, inson, o‘zim, do‘stim, 
qo‘qqisdan, qanday. Bunday so‘zlar bir necha guruhga mo‘ljallab tuziladi va har bir guruhga 
alohida yuqoridagi kabi turli turkumga mansub bo‘lgan so‘zlar beriladi. Guruh a’zolari berilgan 
bir necha so‘zlar ichidan olmosh turkumiga mansub bo‘lgan so‘zlarni saralab oladilar va ularni 
ma’noviy guruhlarga ajratadilar. Saralab olingan so‘zlar guruhning har bir a’zosi tomonidan o‘qib 
eshittiriladi. Qolgan guruh a’zolari esa bunga o‘z munosabatini bildiradi. Shu tarzda guruhlarning 
topshiriqni qanday bajarganliklari aniqlab olinadi. Xatolikka yo‘l qo‘ygan guruhlarning xatolari 
tuzatiladi. G‘olib bo‘lgan guruh alohida rag‘batlantiriladi. 
Bunday o‘yinlar orqali o‘quvchilar guruh bo‘lib ishlashga o‘rganadilar, o‘yinlar vositasida 
kichik guruhlar faolligi ortadi, ta’lim ishtirokchilarining diqqati ta’lim jarayoniga to‘liq jalb etiladi. 
Bu o‘yinlardan boshqa so‘z turkumlarini o‘tishda ham foydalanish mumkin. 
“5*5” o‘yini – bu o‘yinni tilning barcha sathlarida qo‘llash mumkin. Shuningdek, leksikologiya 
bo‘limini o‘rganishda qo‘llasa bo‘ladi. Bu o‘yin 5 ta shartdan tashkil topgan bo‘lib, shartlar 
quyidagicha bo‘lishi mumkin:
1-shart. “Kim chaqqon” deb nomlanib, har bir guruhdan bir o‘quvchi chiqib, doskaga zid 
ma’noli so‘zlar topshirig‘ini bajaradi. To‘g‘ri va chaqqonlik bilan yozgan guruh g‘olib hisoblanadi. 
2-shart. Guruhlardan keyingi ishtirokchi chiqib, mana shu so‘zlar qatnashgan gap tuzish 
topshirig‘ini bajaradi. 
3-shart. Ishtirokchilar zid ma’noli so‘zlardan bog‘li matn tuzish, topshirig‘ini bajaradilar. 
4-shart. Zid ma’noli so‘zlar qatnashgan gap tuzish, maqollar aytish topshirig‘i bajariladi.
5-shart. Adabiyotda zid ma’noli so‘zlar qanday san’atni hosil qilishi mumkinligi aytiladi va 
misollar keltiriladi. 
“O‘yla, izla, top” o‘yini – bu o‘yin sinonim va omonimlar uchun qo‘llansa, ko‘proq o‘rinli 
bo‘ladi. Bu mavzulardan tashqari, o‘zakdosh so‘zlar, atamalar, tarixiy, olinma, uyadosh so‘zlar 
mavzularini o‘tganda ham qo‘llasa bo‘ladi. Bu o‘yin o‘quvchilarni topqirlikka, chaqqonlikka 
o‘rgatadi va eng asosiysi, ularning darsga bo‘lgan qiziqishini oshirishga yordam beradi. 
Masalan, sinonim so‘zlar mavzusi o‘tilganda o‘quvchilarga jadval berilib, unda bir sinonim 
so‘zning ma’nodoshlarini topish topshirig‘i beriladi.
j
a
N
m
yu
a
m
b
t
o
a
t
yo
m
O
l
z
f
t
a
m
a
r
a
s
o
T
u
r
q
o
r
ch
e
h
n
x
u
N
b
s
i
l
a
z
o
r
a
Yuqoridagi jadvalda jamol, yuz, aft, turq, chehra so‘zlari yashiringan. 
Yuqoridagi o‘yinlar vositasida dars sifatini oshirishimiz, o‘quvchilarning darsga bo‘lgan 
qiziqishlarini oshirib, mantiqiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi. 
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati
1. Isamitdinov S. Ta’lim jarayonida innovatsion usullardan foydalanish. Toshkent, 2005. 
2. Po‘latov I.P, Odilov S. O‘zbek tili ta’limidagi zamonaviy texnologiyalar va innovatsion 
metodlar. (Ilmiy – uslubiy qo‘llanma). Qo‘qon, 2004. 
3. I.P.Po‘latov, S.A.Odilov. Ona tili ta’limida didaktik o‘yinlar texnologiyasi. (O‘quv – uslubiy 
qo‘llanma). Qo‘qon, 2014. 

---

20