|
Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
PSIXOLOGIK BILIMLARNING INSONIYAT HAYOTIDA TUTGAN O‘RNI.
Taniyev Shukur Sadibekovich
Guliston Davlat Universiteti o’qituvchisi
Annotatsiya.
XX asrda insoniyat texnika, elektronika va boshqa shunga o‘xshash murakkab
texnologiyalarni yaratgani bilan xarakterlansa-da, vaqti kelganda, shunday holatga duch
kelamizki, murakkab elektron texnikani yaratgan o‘ta aqlli inson o‘zi va o‘z atrofidagilarning ruhiy
kechinmalarini to‘g‘ri baholay olmasligi sababli, o‘zini nochor va kuchsiz sezishi mumkinligini
hayot isbotlamoqda.
Kalit so’zlar.
Etnopsixologik bilim, psixologik-pedagogik xulosalar, pedagogik texnologiya,
texnika, elektronika.
XXI asrda juda ko‘plab davlatlarda bo‘lgani kabi dunyo xaritasida munosib o‘rin olgan
mustaqil O‘zbekistonda ham barcha sohalarda tub islohotlar boshlandi. Bu islohotlarning barchasi
inson omilini har qachongidan ham yuqori saviyaga ko‘tarib, uning kuchi, idroki, salohiyati,
ruhiy hamda ma’naviy barkamolligini bevosita taraqqiyot, rivojlanish va sivilizasiya bilan
uzviy bog‘ladi. Bundan inson va uning mukammalligi, o‘z ustida ishlashi, o‘z mukammalligi
xususida qayg‘urishi muammosi har qachongidan ham dolzarb masalaga aylandi. Shuning
uchun ham nafaqat psixologiyadan mutaxassislar tayyorlaydigan bilim dargohlari, balki barcha
bilim dargohlarida, hattoki yangi tipdagi maktab, lisey va kollejlarda ham psixologiyadan saboq
berish rejalashtirilganligi sababli nopedagogik oliy ta’lim muassasalari magistratura bosqichi
talabalariga psixologiya fani kiritilgan. Mazkur kursning asosiy maqsadi magistrlar uchun
zaruriy tavsiyalar — o‘zlari o‘qitadigan fanlardan ma’ruzalar, amaliy mashg‘ulotlar, laboratoriya
mashg‘ulotlari tashkil etish metodikasi — ya’ni, ularni yangi pedagogik texnologiya asosida
qanday tashkil etish, qaysi ilg‘or usul va vositalardan foydalanilsa, samaradorlikka erishish
mumkinligi talabalar bilan birgalikda o‘rganiladi hamda talabalar bilimini baholash, pedagogik
amaliyot davomida olib boriladigan ishlar, talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish haqida
ma’lumotlar beriladi. Bularning barchasi bo‘lajak magistrlar uchun o‘z ish faoliyatlarini tashkil
etishga katta yordam beradi, ta’lim jarayoni, darsdan tashqari talabalar faoliyatini oqilona
boshqara olishlariga ko‘maklashadi. Bu vazifalarni mukammal egallash, ayniqsa bo‘lg‘usi
pedagoglar uchun zarurdir. Chunki o‘qituvchilik kasbi barcha kasblarning onasidir — ya’ni,
o‘qituvchi barcha kasb egalarini tarbiyalaydi. o‘qituvchi maktabdagi ta’lim-tarbiya jarayonining
asosiy tashkilotchisidir. Ta’lim-tarbiya davriy hodisa emas, u muttasil davom etadigan uzluksiz
jarayondir. Inson psixologiyasi, o ‘z taraqqiyoti va iqtidorini tashkil etishni bilish, har qanday
yosh davrda ham optimal ravishda ishga yaroqlilikni, turli o‘zgarishlarga psixologik jihatdan
tayyorlikni ta’minlash, yangicha fikrlash va tafakkur qilish, ro‘y berayotgan jarayonlarni ob’ektiv
va to‘g‘ri idrok qilish qobiliyatini rivojlantirish muammosini ilgari surdi. Shunday qilib, yangi
davr har bir insondan o‘z ichki imkoniyatlarini adekvat bilish, shu bilimlar zahirasi bilan yaqinlari
va hamkasblari pedagogik dunyosini bilishni talab qilmoqda. Buyuk Suqrot o‘z davrida ,,o‘z-
o‘zingni bil!“ degan shiorni o‘rtaga tashlagan bo’lsa, yangi davr ,,o‘z yoningdagilarni va ularning
qilayotgan ishlarini ham bil“, degan shiorni har qachongidan ham dolzarb qilib qo‘ydi. Ayni shu
muammoni yechishda hozirgi zamon psixologiya ilmi va amaliyotining roli benihoya kattadir.
An’anaga aylanib qolgan hodisalardan biri shuki, psixologiya va u o‘rganadigan hodisalarni
faqatgina ushbu fan bilan bevosita shug‘ullanadigan kimsalar o‘rganib kelishgan, zéro psixologik
hodisalar bilan har qanday inson ham tanish bo‘lishi va u inson hayotining asosini tashkil etishi
kerak. Yangi davr va uning o‘zgarishlarga boy hayoti endi har bir kishining psixik hodisalar
qonuniyatlarini bilish va shunga mos tarzda oqilona va omilkorona ish yuritish zaruratini talab
qilmoqda. Keyingi yillarda butun jahon miqyosida, shu jumladan Respublikamizda qaysi soha
mutaxassislari bo‘lishidan qat’iy nazar, ularni psixologik bilimlar bilan qurollantirish masalasiga
alohida e’tibor berilmoqda. Hozirgi sharoitda kelajak avlodni yetuk, barkamol inson qilib
tarbiyalashda o‘qituvchilarning o’rni benihoyat oshgan. Shuning uchun bo‘lajak o‘qituvchidan
oliy o’quv yurtida o‘z mutaxassisliklarini chuqur egallashdan tashqari talabalar psixikasidagi
yosh va individual xususiyatlarni farqlay olishga, shaxs taraqqiyoti jarayonini kuzatishdan to
‘g‘ri psixologik-pedagogik xulosalar chiqara bilishga o‘rganish talab etilmoqda. Chunki bu —
ta’lim va tarbiya sirlarini mukammal egallaydigan o‘qituvchiIar tayyorlashning muhim sharti
98
Do'stlaringiz bilan baham: |
