Тошкент-2021 3 Июнь 2021 10-қисм Тошкент июнь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ОМИЛЛАРИ
Хамракулова Дилбар Абдухалиловна,
Фарғона педагогика коллежи мусиқа фани ўқитувчиси
Тел: [phone] 
Абдугаипова Сохибахон Мухаммаджоновна,
Фарғона педагогика коллежи махсус фан ўқитувчиси
Тел: [phone]
Аннотация:
мазкур мақолада ўқитувчиларнинг касбий компетентлиги омиллари ҳақида 
фикр юритилган. Ҳозирги замон педагогларининг касбий билимдонлиги ва қобилияти ме-
зонлари кўрсатилган. 
Калит сўзлар:
касбий компетентлик, касбий лаёқат, масъулият, шахсий фазилатлар, 
билим, ижодкорлик, изланувчанлик, касбий билимдонлик, қобилият. 
Касбий компетентлик - касбий фаолиятга оид масалаларни ҳал этишда билим 
ва кўникмаларни амалий тажрибада самарали қўллай олиш қобилиятидир. Малака 
компетентликнинг муҳим мезони бўлиб, у турли ҳолатларда, шу қатори муаммоли 
вазиятларда ҳам бир неча бор қўллаш натижасида намоён бўлади. Ҳозирги пайтда таълим 
муассасаларида фаолият юритаётган ўқитувчилардан талаб қилинадиган компетентлик 
қуйидаги турларга ажратилади:
• педагог томонидан ўз билимини мунтазам равишда бойитиб бориш, эгаллаган мала-
каларини такомиллаштиришга тайёр бўлиш, замон янгиликларидан бохабар бўлиш;
• таълим жараёнида ахборот коммуникация, информацион технологиялари ва ўқитиш во-
ситаларининг барча турини қўллай олиш кўникма ва малакасига эга бўлиш;
• англанган ва мустақил фаолият (мустақил фикр, мақсад қўйиш, ўқув адабиёти ва 
қўшимча манбалардан тўғри фойдалана олиш);
• ташаббускорликда ўз ҳаракатлари учун жавобгарликни ҳис қила олиш;
• танқидий фикр юрита олиш ва дарс жараёнида юзага келган муаммоли вазиятларни 
ижобий ҳал эта олиш;
• ҳамкорлик, ўзаро бир-бирини тушуниш, эмпатия билдириш, ўзаро ҳурмат ва ишончга 
асосланган педагогик мулоқотни ўрната олиш;
• чуқур касбий билимдонликка эга бўлиш. 
Кўринадики, ўқитувчиларнинг касбий компетентлигини қуйидагича тавсифлаш мум-
кин: касбий лаёқат, масъулият, шахсий фазилатлари, билим, ижодкорлик, изланувчанлик. 
Ҳозирги замон педагогларининг касбий билимдонлиги ва қобилияти мезонлари сифатида 
қуйидагиларни кўрсатиш мумкин: 
Ижтимоий билимдонлик - дарс мобайнида синф билан самарали ўзаро муомала ша-
клини ташкил эта олиш, ўқувчилар билан тил топиш ва соғлом маънавий муҳитни ҳосил 
қила олиш қобилияти; услубий билимдонлик - барча билимларини, ҳаётий тажрибаларини 
ўқувчиларга тушунарли, равон тилда етказа олиши, таълим технологияси ва методларидан 
самарали фойдаланиши; ихтисослик билимдонлиги - ўз фани бўйича чуқур ва ҳар томонла-
ма мукаммал билимларга эга бўла олиши, ўз устида ишлаш қобилияти. 
Педагогик фаолиятнинг самарали бўлиши учун ўқитувчиларда қобилиятнинг қуйидаги 
турлари мавжуд бўлмоғи лозим: 
Билиш қобилияти, яъни бундай қобилиятга эга бўлган ўқитувчи ўз фанини кенг ва 
чуқур билади, ўз фани соҳасидаги кашфиётларни ҳамиша кузатиб боради, илмий тадқиқот 
ишларини ҳам бажаради; тушунтира олиш қобилияти - ўқув материалини ўқувчиларга 
тушунарли қилиб баён эта олиш, ўқувчиларда мустақил равишда тўғри фикрлаш-
га қизиқиш уйғота билиши лозим, қобилиятли педагог ўқувчиларнинг билим ва камо-
лот даражасини ҳисобга олади, уларни нимани билишлари ва билмасликларини, нимани 
унутиб қўйганликларини тасаввур этади; кузатувчанлик қобилияти - ўқувчи шахсини ва 
унинг вақтинчалик руҳий ҳолатларини тушуна билиш билан боғлиқ бўлган психологик 
кузатувчанлик. Бундай ўқитувчи ўқувчи руҳиятидаги кўз илғамас ўзгаришларни ҳам 
фаҳмлаб олади; нутқ қобилияти - нутқ ёрдамида, шунингдек имо-ишора воситасида ўз 
фикр ва туйғуларини аниқ ва равшан ифодалашдир. Ўқитувчининг нутқи дарсда ҳамиша 

---

88