Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Teatrning vazifasi
. Teatr faqat targ‘ibot о‘chog‘i bо‘lmasligi kerak. U tomoshabinni faqat 
qiziqtirishi, hordig‘ini chiqarishi, ovutish uchungina faoliyat yuritmay, insonlarni ma’naviyat 
uchun kurashga, asarda kо‘tarilgan umuminsoniy, falsafiy muammolar haqida mushohada qilish-
ga safarbar etishi kerak.
Teatr ijodidagi uchta ustun.
Bu voqea, xatti-harakat, berilgan shart-sharoit bilan kurash.
Jismoniy harakat
aksariyat holda sо‘zga teskaridir. Bir narsani kо‘raman, boshqa narsani eshi-
taman, uchinchi narsani tushunaman.
G‘oya.
U yoki bu spektakl “nima maqsadda” sahnalashtirilmoqda. G‘oya о‘z ichiga oliy va eng 
oliy maqsadlarni qamrab oladi.
Mavzu.
Ma’lum bir asarda qо‘yilgan muammo “nima tо‘g‘risida” ekanligiga javob topish. Har 
qanday pyesada insonning shakllanish jarayoni, uning rivojlanish yо‘li aks ettirilgan.
Asar, pyesaning uzluksiz yetakchi xatti-harakati
- aniq, haqiqiy kurash jarayoni bо‘lib, uning 
natijasida oliy maqsad aniqlanadi, tasdiqlanadi, isbot qilinadi.
Inson-rolning uzluksiz yetakchi xatti-harakati
– uning asosiy maqsadga erishish jarayoni. 
Agar pyesada uzluksiz yetakchi xatti-harakat “kurash” tushunchasi bilan bog‘liq bо‘lsa, ishti-
rokchi - timsolning uzluksiz yetakchi xatti-harakati uning “xohish, istagi”ga erishish jarayoni bi-

---

83
Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
lan bog‘liqdir.
Voqea 
- fe’ldan yasalgan ot gap bо‘lagi bilan belgilanadi. Misol uchun: “Uchrashuv”, “Sotqin-
lik”(uchrashish, sotish).
Hissiyot tarzi, tabiati
- bu sahnaviy kо‘rinishga ega bо‘lgan asar janri. Ya’ni, asarda aks ettiril-
gan hayotni muallif nuqtayi nazaridan kelib chiqqan uslubiyatini rejissor tomonidan oliy maqsad-
ga bо‘ysundirib о‘zlashtirilishi va aktyorning yashash tarzi orqali rо‘yobga chiqarilishi.
Muhit
. Ijodiy jarayonining yakunlovchi bosqichida paydo bо‘ladi. Bu teatr san’atining 
ta’sirchan vositalari yig‘indisidir. Ya’ni, senografiya, aktyorning sahnadagi hayot maromi, musiqa, 
shovqinlar. Muhit sahnaning yetakchi shart-sharoitidir . Ushbu tahlillar orqali to‘garak a’zosi
teatr shunchaki oddiy tomosha emas, tarbiya, ma’naviyat, ma’rifat beruvchi kuch ekanligini, unda 
har bir tomoshabin o‘z-o‘ziga chetdan, tashqaridan nazar solish, xatti-harakatlarini qayta tahlil va 
idrok etish imkoniga ega bo‘lishini o‘quvchilarga qayta-qayta takrorlash maqsadga muvofiq deb 
o‘ylayman.Teatr to‘garaklari o‘quvchi yoshlarni ma’naviy tarbiyalashga, ularning bilim va mada-
niyatini boyitishga, o‘zaro mehr-oqibat, hurmat va do‘stlik munosabatlarini rivojlantirishga xiz-
mat qiladi. Xalqimizda bejizga “Teatr — ibratxonadir” deyilmaydi, chunki teatr – muhim tarbiya 
maskani. Katta sahnalarda namoyish etilayotgan spektakllar yosh avlodni boy merosimiz, umu-
minsoniy qadriyatlarni asrab-avaylashga, buyuk ajdodlarimizga munosib bo‘lishga da’vat etadi.