Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

 
Нуқта, тўғри чизиқ ва эгри чизиқ тўғри
 
чи зиқ кесмаси. Биринчи синфдан бошлаб 
Ўқувчиларда нуқ та, тўғри чизиқ ва эгри чизиқ тўғри чизиқ кесмаси ҳақидаги тасаввурларни 
таркиб топтириш керак. Шуни эслатиб ўтамизки, «нуқта», «тўғри чизиқ» тушунчалари 
ҳозирги кунда ўқитилаётган мактаб геометрия курсининг асосий (таърифланмайдиган) 
тушунчаларидир. 
Қалам учининг қоғоздаги изи, бунинг доскадаги изи нуқта ҳақида тасаввур беради.
Биринчи синф ўқувчиларида тўғри чизиқ ҳақиида тасаввурларни таркиб топтириш 
уларнинг ҳар хил амалий ишларни бажаришларида содир бўлади. Чизғич ёрдамида ҳам, 
бошқа усуллар билан ҳам тўғри чи зиқ ясаш мумкин. Масалан, қоғоз
варағини буклаш йўли 
билан тўғри чизиқ ҳосил қилиш мумкин, буклаш чизиғИ тўғри чизиқ бўлади. Бунда болалар 
диққатини шу фактга қаратиш муҳимки, қоғоз варағини ҳар хил йўналишда букилганда ҳам 
натижа бари бир бир хил бўлиб, тўғри чизиқ ҳосил бўлади. Доскада тўғри чизиқ вазиятини 
ўзгартириш, яъни уни горизонтал, вертикал ва қия ҳолда чизиш муҳимдир.
Болаларни тўғри чизиқ билан таништириш билан бир вақтда уларни эгри чизиқ билан ҳам 

---

54
Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
(таққослаган холда) таништириш керак. Масалан, агар таранг тортилган ип доскада тўғри 
чизиқ изини қолдирган бўлса, энди шу ипни бўшатиб салқи ҳолга келтирилса, у қолдирган 
из эгри чизиқ ҳақида тасаввур беради. Ўқувчилар атроф мухитдан эгри ва тўғри чизиқларни 
излаш бўйича ҳам машқ қилдирилади (синф доскасининг чеккалари, абажурнинг четлари 
ва хоказо).
Хулоса килиб айтиш жоизки,бошланғич математика дастурида геометрик материал катта 
ўринни олади. Геометрик материални ўрганишнинг асосий мақсади геометрик фигуралар 
(нуқта, тўғри ва эгри чизиқ, тўғри чизиқ кесмаси, синиқ чизиқ, кўпбурчак, айлана ва доира) 
ҳақида уларнинг элементлари ҳақида, фигуралар ва уларнинг элементдари орасидаги 
муносабатлари ҳақида, уларнинг баъзи хоссалари ҳақидаги тасаввурларнинг тўла тизимини 
таркиб топтиришдан иборат.