Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»


Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati



Download 3,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/181
Sana25.02.2022
Hajmi3,54 Mb.
#303200
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   181
Bog'liq
10.Pedagogika yonalishi 2 qism

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. Abduqodirov A.A., Toshtemirov D.E. Ta’lim muassasalarida axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalanish metodikasi. Monografiya. Guliston: “Universitet”, 2019. - 232 b.
2. Abduqodirov A.A., Pardaev A.X. Masofali o‘qitish nazariyasi va amaliyoti. Monografiya. T.: 
Fan. 2009. - 146 b.
3. Toshtemirov D.E. Kasb-hunar kollejlarida Informatikani o‘qitish uchun ta’lim portali yaratish 
va undan foydalanish metodikasi. Ped. fan. nom. diss... avtoref.- Toshkent, 2012. - 24 b.


74
Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘ICH SINF ONA TILI DARSLARIDA SO‘Z TARKIBINI O‘RGANISH 
METODIKASI
Bobojonova Manzura
Xorazm viloyati Xonqa tumani
33-son umumta’lim maktabi 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ona tili darslarida so‘z 
tarkibini o‘rganishning usullari keltirilgan. 
Kalit so‘zlar: 
o‘zak, o‘zakdosh so‘z, so‘z yasovchi qo‘shimcha, shakl yasovchi qo‘shimcha, 
so‘z turkumlari, so‘zning leksik ma’nosi.
Boshlang‘ich sinflar ona tili dasturiga muvofiq so‘zning marfemik tarkibi 3-sinfda o‘rganiladi. 
4-sinfda so‘z turkumlarini o‘rganish bilan bog‘liq holda so‘zning tarkibi haqidagi bilimlarni 
takomillashtirish ko‘zda tutiladi. Avvalo, til materialini o‘rganish tizimi nimaligini aniqlab olish 
zarur. Til materialini o‘rganish tizimi deganda aniq, ilmiy asoslangan izchillikdagi va o‘zaro 
bog‘lanishdagi bilimlar yig‘indisini o‘zlashtirishni ta’minlaydigan maqsadga qaratilgan jarayon. 
So‘zning tarkibi 4 bosqichda o‘rganiladi:
Birinchi bosqich – so‘z yasalishini o‘rganishga tayyorgarlik bosqichi. Bu bosqichning vazifasi 
– o‘quvchilarni bir xil o‘zakli so‘zlarning ma’no va tuzilishiga ko‘ra bog‘lanishini tushinishga 
tayyorlash. Masalan, ish-ishchi, g‘alla-g‘allakor.
Ikkinchi bosqich – bir xil o‘zakli so‘zlarning xususiyatlari va barcha morfemalarning mohiyati 
bilan tanishtirish. Bu bosqichning asosiy o‘quv vazifasi – so‘zlarning ma’noli qismlari sifatida 
o‘zak, so‘z yasovchi va shakl yasovchi qo‘shimchalar bilan tanishtirish, “o‘zakdosh so‘zlar” 
tushunchasini shakllantirish, bir xil o‘zakli so‘zlarda o‘zakning bir xil yozilishini kuzatish 
hisoblanadi.Masalan, gul, gulli, gulladi, gulzor, guldor o‘zakdosh so‘zlar hisoblanadi, chunki 
bularda umumiy qism- gul mavjud, bu so‘zlar aqin ma’noni bildiryapti.
Bir xil o‘zakli so‘zlar bilan tanishish jarayonida o‘quvchilarda so‘zning ma’noli qismi 
bo‘lgan morfemalar ( o‘zak, so‘z yasovchi, shakl yasovchilar) haqida boshlang‘ich tasavvur 
hosil bo‘ladi. Buning uchun so‘z yasashga oid vazifa topshirish maqsadga muvofiq. Bu vazifani 
bajarishda o‘quvchilar morfemalardan foydalanib bir xil o‘zakli so‘zlar guruhini hosil qiladilar va 
morfemalarning o‘rni va vazifasi haqida tasavvur hosil qiladilar.
Uchinchi bosqich – o‘zak, so‘z yasovchi va shakl yasovchi qo‘shimchalarning xususiyatlari 
hamda tildagi ahamiyatini o‘rganish metodikasi. Bu bosqich o‘quv vazifasiga “o‘zak”, “so‘z 
yasovchi qo‘shimcha”, “shakl yasovchi qo‘shimcha” tushunchalarini shakllantirish, so‘zning 
leksik ma’nosi bilan morfemik tarkibi o‘rtasidagi bog‘lanish haqidagi tasavvurlarni o‘stirish, 
o‘zakda jufti bor jarangli va jarangsiz undoshli so‘zlarni to‘g‘ri yozish malakasini shakllantirish, 
nutqda so‘z yasovchi qo‘shimchasi bor so‘zlarni ongli ishlatish ko‘nikmasini o‘stirish kiradi.
O‘zakni o‘rganishning xususiyatlari. “O‘zak” tushunchasini shakllantirishda o‘quvchilar o‘zak 
o‘zakdosh so‘zlarning umumiy qismi ekani va u barcha bir xil o‘zakli so‘zlarning ma’nosidagi 
umumiylikni o‘z ichiga olishi bilan tanishtiriladi. O‘zakdosh so‘zlarni tahlil qilish bilan o‘quvchilar 
so‘zning qaysi qismi shu so‘zlardan o‘zakdosh so‘zlar hosil qilayotganini tushuntirishga (bunda ular 
o‘zakni ajratadilar), qaysi qismi har xil ma’noli so‘zlar hosil qilayotganini tushuntirishga (bunda 
ular so‘z yasovchi qo‘shimchalarni ajratadilar) o‘rgatiladi. Bunday vazifalarni to‘g‘ri bajarish 
natijasida o‘quvchilar o‘zak va so‘z yasovchi qo‘shimchalarning so‘zning leksik ma’nosini hosil 
qilishdagi rolini elementar tarzda bo‘lsa ham tushunadilar, shuningdek, o‘zak, o‘zakdosh so‘zlarga 
asos bo‘ladigan qism ekanini bilib oladilar. 
To‘rtinchi bosqich – so‘z turkumlarini o‘rganish bilan bog‘liq holda so‘zning tarkibi ustida 
ishlash ( 3-,4-sinflar). So‘zning morfemik tarkibini o‘rganish tizimida bu bosqichning maqsadi 
so‘z yasovchi qo‘shimchaning so‘z yasashdagi ahamiyati va shakl asovchi qo‘shimchaning so‘z 
shaklini o‘zgartirishdagi amaliyoti haqidagi bilimni chuqurlashtirish; o‘quvchilarni ot, sifat, 
fe’llarning yasalish xususiyatlarini tushunishga tayyorlash hisoblanadi.
O‘quvchilarni so‘z yasatish xususiyatlarini tushunishga tayyorlash uchun o‘qituvchi ularga 
muayyan bir yangi so‘z qaysi so‘zdan va qaysi morfema yordamida yasalganini aniqlashga 
qaratilgan topshiriq beradi. Bunday topshiriqlarda tilda mavjud bo‘lgan so‘zlarning leksik ma’nosi 


75

Download 3,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   181




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish